بتن ریزی هر یک از عضوهای سازه‌ای نظیر شالوده، ستون، تیر، دیوار و دال دارای الزامات اجرایی مختص به خود را دارد. در ادامه، به توضیح این الزامات می‌پردازیم.
بتن ریزی شالوده
پیش از بتن ریزی شالوده و در مرحله پی‌کنی باید جنس زمین مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر زمین شالوده سست بود، حفاری باید تا رسیدن به یک لایه سخت ادامه یابد. در صورت فراهم بودن شرایط و تایید دستگاه نظارت، الزامی به قالب‌بندی پیش از بتن ریزی نیست. البته باید با پوشاندن سطح شالوده توسط پوشش‌های ضد آب، از جذب رطوبت بتن تازه به درون زمین جلوگیری شود. بستر شالوده باید حداقل 100 میلی‌متر توسط بتن مگر پر شود.
بتن ریزی دال
دال‌ها، عضوهای بتنی هستند که معمولا به شکل مستطیلی و به صورت افقی ساخته می‌شوند. برای بتن ریزی این عضوها، باید موارد زیر را رعایت کرد:
- بتن ریزی متوالی در یک جهت (پیوسته و منظم)
- عدم تخلیه بتن در نقاط پراکنده (دشوار شدن پخش و تسطیح)
- عدم تخلیه بتن در یک نقطه (جمع شدن حجم زیاد)
- کنترل احتمال رخ داد درز سرد
- تعیین محل قطع بتن ریزی در دال‌های بزرگ (بتن ریزی چند مرحله‌ای)
تصویر زیر، نحوه صحیح و غلط جهت بتن ریزی دال را نمایش می‌دهد.
نکته: بتن ریزی تیر مشابه بتن ریزی دال انجام می‌شود.
بتن ریزی ستون
بتن ریزی ستون به صورت دستی یا با استفاده از لوله‌های ترمی (پمپ) صورت می‌گیرد. در صورت زیاد بودن ارتفاع ستون، لایه‌های بتن به صورت مرحله‌ای و یکنواخت با ضخامت‌های برابر ریخته می‌شوند. ضخامت هر لایه معمولا 300 تا 500 میلی‌متر است. در حین بتن ریزی ستون، باید به نکات زیر توجه شود:
- فاصله زمانی بین بتن ریزی دو لایه متوالی نباید بیشتر از 30 دقیقه (برای شرایط هوای معمولی) و 20 دقیقه (برای شرایط هوای گرم) باشد.
- بتن ریزی ستون باید تا رسیدن بتن به سطح پایینی دال ادامه یابد. ادامه این فرآیند در هنگام بتن ریزی دال و تیر تکمیل می‌شود.
- استفاده از ویبراتور داخلی به منظور تراکم بتن الزامی است. البته توجه داشته باشید استفاده بیش از حد ویبراتور می‌تواند باعث جداشدگی مصالح شود. تراکم بتن باید برای هر لایه به طور کامل و مناسب انجام شود.
- ارتفاع سقوط آزاد بتن در بتن ریزی ستون از اهمیت بالایی برخوردار است. این ارتفاع نباید از 1.2 متر تجاوز کند.
- وجود آب در انتها و گوشه‌های ستون بررسی شود.
تصویر زیر، نحوه بتن صحیح و غلط بتن ریزی ستون را نمایش می‌دهد.
برای بتن ریزی در ستون‌هایی با ارتفاع کوچک، ریختن بتن در یک قیف گزینه مناسب‌تری است (تصویر زیر). در غیر این‌صورت، احتمال جدایش و متخلخل شدن بتن نهایی وجود دارد.
بتن ریزی دیوار
الزامات مربوط به بتن ریزی ستون و دیوار بسیار مشابه یکدیگر هستند. به علاوه، در بتن ریزی دیوار، پیمانه‌های اولیه باید از دو انتهای عضو ریخته شوند و تا قسمت مرکزی ادامه یابند.
بتن ریزی عضوهای شیب دار
بتن ریزی عضوهای شیب‌دار از عضوهای افقی یا عمودی دشوارتر است و نیاز به کنترل بیشتر برای جلوگیری از جداشدگی دارد. استاندارد ACI 304R، استفاده از یک مانع (مانند تصویر زیر) را در هنگام بتن ریزی عضوهای شیب‌دار پیشنهاد می‌کند.
در صورت عدم اجرای بتن ریزی مطابق با تصویر بالا، احتمال رخ دادن جداشدگی و جمع شدن سنگدانه‌های درشت در بخش پایینی عضو افزایش می‌یابد.
بتن ریزی عضوهای منحنی
در برخی از موارد، عضوهایی نظیر تیر، ستون یا دال به صورت منحنی شکل ساخته می‌شوند. مطابق استاندارد ACI 304R، بتن ریزی این عضوها باید به صورت لایه به لایه صورت گیرد. تصویر زیر، مثال‌های درست و نادرست بتن ریزی عضوهای منحنی را نمایش می‌دهد.
بتن ریزی توسط پمپ
پمپ، یکی از رایج‌ترین تجهیزات مورد استفاده در بتن ریزی است. لوله نازل پمپ باید تا حد امکان به محل نهایی بتن ریزی نزدیک باشد. این کار، از رخ دادن جداشدگی و اثرات مخرب ناشی از آن جلوگیری می‌کند. تصویر زیر، نحوه صحیح به کارگیری لوله پمپ در حین بتن ریزی عضوهای مستقیم و منحنی را نمایش می‌دهد.
بتن ریزی در شرایط خاص
در برخی از مواقع، شرایط به گونه‌ای است که امکان بتن ریزی بر اساس اصول معرفی شده در بخش‌های قبلی وجود ندارد. در این موارد، بتن ریزی طبق الزامات خاصی انجام می‌شود. از انواع بتن ریزی در شرایط خاص می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هوای سرد: استاندارد ACI-306
- هوای گرم: استاندارد ACI-305
- سقوط آزاد: استاندارد ACI-301
- حجم بالا: استاندارد ACI-207
- حضور آب: استاندارد ACI-357
- زیر آب: استاندارد ACI 304R