طراحی معماری فاز یک و فاز دو چه تفاوتی دارد؟

✍️ تفاوت طراحی معماری فاز یک و فاز دو | راهنمای جامع برای کارفرما و معمار

در فرآیند طراحی یک پروژه ساختمانی، طراحی معماری در دو مرحله‌ی اصلی انجام می‌شود: فاز یک (طراحی مفهومی و مقدماتی) و فاز دو (طراحی اجرایی و دقیق). این تقسیم‌بندی به معماران و مهندسان کمک می‌کند تا پروژه را از ایده اولیه تا اجرای نهایی، گام‌به‌گام و با دقت مدیریت کنند.

🧩 فاز یک طراحی معماری چیست؟ (Conceptual Design)

فاز یک به عنوان مرحله‌ی طراحی مقدماتی یا مفهومی شناخته می‌شود. در این مرحله، تمرکز اصلی بر روی ارائه طرح کلی و ایده اصلی پروژه است. هدف، گرفتن تأیید اولیه از کارفرما و ارگان‌های مربوطه مثل شهرداری است.

ویژگی‌های طراحی معماری فاز یک:

• بررسی شرایط زمین، اقلیم، مقررات و نیازهای پروژه

• تحلیل سایت و جانمایی ساختمان

• طراحی پلان اولیه، نما و مقطع

• ارائه کانسپت یا ایده اصلی طراحی

• تهیه نقشه‌ها برای ارائه به شهرداری جهت اخذ جواز

• گرافیک بالا و ارائه زیباشناختی (برای جذب نظر کارفرما)

خروجی‌های معمول فاز 1:

• پلان‌های کلی با ابعاد اولیه

• نماهای اصلی ساختمان

• مقاطع ابتدایی

• پرسپکتیو یا تصاویر سه‌بعدی

• سایت پلان

• جدول سطح اشغال، تراکم، درصد پیشروی و ضوابط ساخت

📌 مثال: اگر پروژه یک خانه ویلایی باشد، فاز یک شامل طراحی اولیه پلان‌ها، یک تصویر سه‌بعدی از نما، و جای‌گیری ساختمان در زمین خواهد بود.

🛠️ فاز دو طراحی معماری چیست؟ (Detail & Construction Design)

فاز دو به مرحله‌ی طراحی دقیق و اجرایی اطلاق می‌شود. در این مرحله، نقشه‌ها با جزئیات بالا، مناسب برای اجرا در کارگاه و برای استفاده سایر متخصصین (سازه، برق، تأسیسات) تهیه می‌شود.

ویژگی‌های طراحی معماری فاز دو:

• تهیه نقشه‌های دقیق و کامل اجرایی

• مشخص کردن ابعاد نهایی، ضخامت دیوارها، اندازه بازشوها

• هماهنگی با نقشه‌های سازه، برق، مکانیک و…

• جزئیات اجرایی کف‌سازی، سقف‌سازی، دیتیل‌های پنجره، در، راه‌پله و…

• آماده‌سازی مستندات برای شروع عملیات اجرایی

خروجی‌های معمول فاز 2:

• پلان‌های دقیق با اندازه‌گذاری کامل

• نماها با جزئیات مصالح و ابعاد دقیق

• مقاطع اجرایی با مشخصات دقیق کف و سقف

• دیتیل‌های اجرایی پنجره، در، پله، دست‌انداز، سرویس‌ها

• نقشه مبلمان، نورپردازی، کف‌سازی، شیب‌بندی، دیوارچینی

📌 مثال: در پروژه ویلایی بالا، فاز دو شامل تمامی جزئیاتی است که تیم اجرایی برای ساخت دقیق نیاز دارد؛ مانند محل دقیق ستون‌ها، درز انبساط، محل عبور تأسیسات و حتی نوع مصالح.

📊 جدول تفاوت‌های طراحی معماری فاز یک و فاز دو

🔄 رابطه بین فاز یک و فاز دو

طراحی فاز دو بدون داشتن طرح فاز یک ممکن نیست. در واقع، فاز یک پایه‌ی طراحی فاز دو است. هر تغییری که در فاز یک ایجاد شود، تأثیر مستقیم بر کل طراحی فاز دو خواهد داشت.

بنابراین:

• ابتدا باید طرح کلی و تأیید شده فاز 1 تهیه شود.

• سپس معمار، با هماهنگی سایر مشاوران، وارد فاز 2 و تهیه نقشه‌های نهایی شود.

🧠 چرا شناخت این تفاوت برای کارفرما مهم است؟

کارفرمایانی که از ابتدا تفاوت فاز 1 و 2 را درک کنند:

• می‌دانند که چرا ابتدا فقط طرح کلی ارائه می‌شود و نقشه‌های اجرایی زمان‌بر است.

• از هزینه‌های جداگانه فازهای طراحی تعجب نمی‌کنند.

• درک می‌کنند چرا برخی نقشه‌ها برای جواز شهرداری کافی است اما برای اجرا نیاز به نسخه کامل‌تری است.

🌍 نمونه پروژه‌ها با تفکیک فاز طراحی

پروژه خارجی: موزه گوگنهایم بیلبائو (فرانک گری)

• فاز یک: طراحی فرمی و مفهومی پیچیده

• فاز دو: همکاری سنگین با تیم‌های سازه و تأسیسات برای اجرای فرم‌های منحنی و پیچیده

پروژه ایرانی: ساختمان اداری مرکزی بانک ملت

• فاز یک: طراحی نما و پلان جذاب با هویت سازمانی

• فاز دو: نقشه‌های دقیق اجرایی شامل دیتیل فنی دیوار پرده‌ای (Curtain Wall)، پارتیشن‌ها، کف‌سازی و سقف کاذب

✅ جمع‌بندی

طراحی معماری فاز یک و فاز دو، اگرچه در ادامه هم قرار دارند، اما تفاوت‌های بنیادینی در اهداف، سطح جزئیات و کاربرد دارند. فاز یک مرحله‌ی الهام، خلاقیت و تأیید اولیه است؛ در حالی که فاز دو، مرحله‌ی دقت، هماهنگی و اجرای واقعی پروژه است.

درک این تفاوت‌ها نه تنها به اجرای دقیق پروژه کمک می‌کند، بلکه موجب صرفه‌جویی در زمان، هزینه و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی در ساخت می‌شود.