هنگام مطالعه روانگرایی خاک، سه پارامتر مهم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند:
- استعداد روانگرایی
- آغاز روانگرایی
- اثرات روانگرایی
در ادامه، استعداد روانگرایی را تعریف می‌کنیم. دو پارامتر دیگر را نیز در بخش‌های بعدی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
استعداد یا پتانسیل روانگرایی خاک چیست ؟
روانگرایی در تمام انواع خاک‌ها رخ نمی‌دهد. برخی از خاک‌ها، مستعد روانگرایی هستند و احتمال رخ دادن این پدیده در آن‌ها بیشتر است. این مسئله، توسط پارامتری با عنوان «استعداد روانگرایی» (Liquefaction Susceptibility) یا «پتانسیل روانگرایی» (Liquefaction Potential) مورد بررسی قرار می‌گیرد. معیارهای متعددی برای ارزیابی استعداد روانگرایی خاک‌ها وجود دارد. برخی از این معیارها عبارت هستند از:
- تاریخچه
- زمین‌شناسی
اگر در یک ناحیه، شواهدی مبنی بر رخ دادن روانگرایی در گذشته وجود داشته باشد، آن ناحیه به احتمال زیاد مستعد روانگرایی خواهد بود. روانگرایی در یک ناحیه مستعد تکرار می‌شود. بنابراین، توجه به تاریخچه رخداد این پدیده از اهمیت بالایی برخوردار است. زمین‌شناسی، یکی از دیگر از معیارهای تشخیص استعداد روانگرایی است. این معیار، معمولا توسط مهندسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. انباشت‌های رسوبی، آبرفتی و بادرفتی، معمولا تمایل بیشتری به روانگرایی دارند.
روانگرایی خاک، پدیده‌ای است که معمولا در حوزه مهندسی زلزله مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در این پدیده، خاک به طور موقت از فاز جامد به فاز مایع می‌رود و جریان می‌یابد. در صورت وجود سازه بر روی خاک در حین رخ دادن پدیده روانگرایی، تعادل استاتیکی سازه بهم می‌خورد و در بهترین حالت، به طور یکنواخت نشست می‌کند. اگر تمهیدات لازم برای مقابله با روانگرایی خاک اندیشیده نشده باشند، این پدیده می‌توان منجر به تخریب ساختمان شود. تاثیر مستقیم روانگرایی بر روی ایمنی سازه‌ها، آن را به یک مبحث مهم در مهندسی زلزله، سازه و ژئوتکنیک تبدیل کرده است. در این مقاله، به معرفی پدیده روانگرایی خاک، عوامل موثر، اثرات مخرب، روش‌های مقابله، آزمایش‌های ارزیابی و فرمول‌های محاسبه این پدیده می‌پردازیم.