میلگردگذاری و آرماتوربندی، یکی از مهم‌ترین مراحل اجرای ستون بتنی است که طی سه مرحله اصلی بریدن، خم کردن و بستن انجام می‌شود. ستون‌های بتنی معمولا با استفاده از میلگردهای طولی (هم‌راستا با محور طولی) و میلگردهای عرضی (عمود بر محور طولی) ساخته می‌شوند. جانمایی میلگردها از اهمیت بالایی در اجرای صحیح ستون بتنی برخوردار است. به عنوان مثال، انحراف یک سانتی‌متری میلگردها از محل مشخص شده در طرح می‌تواند ظرفیت باربری ستون را به میزان 20 درصد کاهش دهد.
تمام الزامات ضروری برای آرماتوربندی از جمله ابعاد، تعداد، محل قرارگیری و عیار میلگردهای مورد استفاده در ستون بتنی باید در طرح اجرایی آورده شده باشند. علاوه بر این، مشخص کردن آرایش و نوع وصله (پوششی، مکانیکی یا جوشی) در طرح نیز ضروری است. در این بخش، الزامات اجرایی میلگردگذاری در ستون‌های بتنی را مطابق با مبحث نهم مقررات ملی ساختمان مورد بررسی قرار می‌دهیم.
آرماتور طولی در ستون بتنی چگونه اجرا می‌شود؟
آرماتور طولی، مجموعه میلگردهایی است که در راستای طول ستون بتنی و به منظور افزایش مقاومت در برابر بارهای فشاری و کششی (ناشی از بارهای جانبی، خارج از محور و خمشی) نصب می‌شود. به کارگیری این نوع آرماتور، شکل‌پذیری ستون بتنی را افزایش می‌دهد و از شکست ناگهانی آن جلوگیری می‌کند. از دیگر ویژگی‌های آرماتورهای طولی می‌توان به کاهش اثر خزش و جمع‌شدگی ناشی از بارهای تکراری اشاره کرد.
حداقل تعداد میلگردهای طولی در اجرای ستون بتنی به صورت زیر تعیین می‌شود:
- ۳ عدد میلگرد داخل تنگ‌های مثلثی
- ۴ عدد میلگرد داخل تنگ‌های مستطیلی یا دایره‌ای
- ۶ عدد میلگرد داخل دورپیچ، ستون‌های قاب‌های خمشی ویژه محصور شده یا دورگیرهای دایره‌ای
نکته: مساحت آرماتورهای طولی نباید کمتر از ۱ درصد و بیشتر از ۸ درصد سطح مقطع ناخالص ستون بتنی باشد. این محدودیت باید در محل وصله‌های پوششی نیز رعایت شود.
آرماتور طولی خم شده در ستون بتنی چگونه اجرا می‌شود؟
آرماتور طولی خم شده در اجرای ستون بتنی زمانی استفاده می‌شود که سطح مقطع ستون (معمولا طبقه همکف یا زیرزمین) از ستون بالایی بیشتر باشد. در این شرایط، به منظور ایجاد پیوستگی بین دو ستون، آرماتورهای طولی بین آن‌ها با رعایت الزامات زیر خم می‌شوند:
- شیب قسمت مایل در آرماتور طولی خم شده نسبت به محور ستون نباید بیشتر از 1:6 باشد.
- در صورت وجود تورفتگی یا بیرون‌زدگی (فاصله سطوح خارجی) بیشتر از 75 میلی‌متر، خم کردن آرماتورهای طولی مجاز نیست.
- برای تورفتگی یا بیرون‌زدگی‌های بیشتر از 75 سانتی‌متر می‌توان از آرماتورهای انتظار مجزا و وصله‌های پوششی برای اتصال آرماتورهای دو ستون به یکدیگر استفاده کرد.
تصویر زیر، حالت‌های مناسب اتصال آرماتورهای دو ستون در هنگام استفاده از آرماتورهای طولی خم شده یا عدم استفاده از آن‌ها را نمایش می‌دهد.
وصله آرماتورهای طولی ستون بتنی چگونه اجرا می‌شود؟
در ساختمان‌های چند طبقه، امکان استفاده از میلگردهای طولی بلند (هم اندازه با ارتفاع کلی ساختمان) وجود ندارد. از این‌رو، معمولا میلگردهایی هم اندازه با ارتفاع هر طبقه برای آرماتوربندی ستون مورد استفاده قرار می‌گیرند. به منظور اطمینان از انتقال مناسب نیروها بین میلگردها در طبقات مختلف، این المان‌ها به یکدیگر وصله استفاده می‌شود.
روش‌های مختلفی نظیر به کارگیری وصله‌های پوششی، مکانیکی، جوشی و اتکایی برای این کار وجود دارد. استفاده از تمام این روش‌ها در ستون‌های بتنی بلامانع است. اجرای وصله در محل اتصال ستون به تیر مجاز نیست. الزامات اجرایی وصله آرماتورهای طولی در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش 1399، بند 9-21-4 و فصل 9-20 آورده شده‌اند.
طول اورلب چیست؟
استفاده از وصله پوششی، متداول‌ترین روش اتصال میلگردها محسوب می‌شود. در این روش، میلگردها به صورت اتصالی یا غیر اتصالی بر روی هم قرار می‌گیرند (تصویر زیر). به طول همپوشانی دو میلگرد، طول اورلب می‌گویند. حداقل طول اورلب برای انتقال مناسب نیرو، 300 میلی‌متر است. در صورت استفاده از تنگ یا دورپیچ می‌توان طول اورلب را در ضریب کمتر از یک (0.83 برای تنگ و 0.75 برای دورپیچ) ضرب کرد.
