معماری پایدار

معماری پایدار (معماری پایا) یکی از مباحث مهم در زمینه ساخت و ساز می باشد که امروزه مورد توجه معماران و طراحان قرار گرفته است. ایجاد پایداری در معماری با توجه به مشکلاتی که در عصر صنعتی و مدرن امروز وجود دارد امری است ضروری، که باید توجه ویژه ای به آن شود. معماری سبز از شیوه های نوین در معماری است که در حال حاضر توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است.

یکی از مواردی که امروزه اهمیت بسیاری پیدا کرده است مبحث معماری پایدار می باشد و با توجه به اینکه ازدیاد جمعیت و افزایش کلان شهرها باعث شده است تا در حال حاضر سه چهارم انرژی جهان در شهرها مصرف گردد و به تبع آن شهرها و ساکنان آن عامل ایجاد بیشترین حجم آلودگی جهان صنعتی باشند، چرا که انسان در جهان صنعتی از تمام تکنولوژی های موجود برای سرمایش، گرمایش و تأمین معاش خود استفاده می کند و در این بین سوخت های فسیلی و انرژی های تجدید ناپذیر که مصرف آنها لطمه ای جبران ناپذیر بر نسل های آینده وارد می کنند بیشترین موارد مصرفی انسان می باشند. گرم شدن کره زمین، نازک شدن لایه ی ازون و در بخش هایی سوراخ شدن آن به علت استفاده از انواع آلاینده ها، افزایش روز افزون آلودگی محیط زیست و انقراض گونه های زیستی، تغییرات غیر قابل بازگشت محیط زیست بر اثر دخالت های بشر است که ضرورت توجه به بوم شناسی و مسائل زیست محیطی برای آینده را اجتناب ناپذیر می گرداند.

با پیشرفت شهرها، از تعداد گونه‌ها، اندازه و یکپارچگی اکوسیستم‌ها کاسته شده‌است و در نتیجه توانایی طبیعت در ایجاد و خلق زندگی جدید کم شده‌است. تنها در طی چند سده سرمایه‌ای را که طبیعت در طی میلیون‌ها سال ذخیره کرده به مصرف رساندیم، علاوه بر آنکه قدرت طبیعت در ایجاد سرمایه‌های جدید را نیز سلب نموده‌ایم. ساختمان‌سازی برای مثال (پاک سازی اراضی، کارهای ساختمانی و …) معمولاً منجر به ساده‌سازی اکوسیستم می‌شود که در نتیجه از حالتی متنوع به حالتی ساده‌تر تبدیل می‌شود. نتیجه چنین ساده‌سازی از دست رفتن حالت ترمیم پذیری طبیعت است که می‌تواند مشکلات کوتاه مدت یا تغییرات دراز مدت، نظیر تغییر آب و هوا را ایجاد نماید و اغلب چنین حالتی باعث کاهش انعطاف روابط بین محیط مصنوع و اکوسیستم می‌شود. توانایی تحلیل رفته اکولوژیکی به معنی آن است که فعالیت‌های بشر هم، هر روز محدودتر می‌شود و از اختیارات آن کاسته می‌شود، بنابراین باید محیط طبیعی را با احتیاط بیشتری مورد استفاده قرار داد و بخصوص باید به حفظ تنوع زیستی آن توجه بیشتری نمود.

یکی از جنبه‌های اساسی سیستم‌های طبیعی آن است که اکوسیستم‌ها و تمامی بیوسفر (زیست کره) نسبتاً پایدار و برگشت پذیرند. توانایی سیستم‌های طبیعی در مقابله با تخریب‌ها و بازگشت شان از شوک‌های منظمی که به آن‌ها وارد می‌شود، اصلی مهم در نگهداری و مدیریت سیستم‌های زنده است. حفظ یکپارچگی و دست نخوردگی شبکه موجودات، عملکرد و فعالیت‌های آن‌ها درون اکوسیستم و شبکه ای که سیستم‌های مختلف را به یکدیگر ارتباط می‌دهند، برای تضمین پایداری و حیات آن‌ها لازم است. ساده شدن اکوسیستم‌ها و از هم گسیختن شبکه‌های ارتباطی بین آنها، شکنندگی و آسیب‌فاقلیمپذیری شدید و غیرقابل جبرانی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد. در تغییرات آب و هوا، شکستن لایه ازن، کاهش تنوع زیستی، افول شیلات، بروز پایداریمکرر طغیان قرمز در دریاها، افزایش سیل‌های ویرانگر و خشکسالی، شواهد فراوانی بر ناپایداری روزافزون بیوسفر دیده می‌شود.

راه حل ذخیره انرژی برای آیندگان و حفظ محیط زیست؛ بازگشت به طبیعت و آمیخته کردن طبیعت با معماری، توجه به مباحث معماری پایدار همچون بام سبز، استفاده از پنل های خورشیدی، مجهز کردن ساختمان ها به سیستم های هوشمند، استفاده از انرژی های طبیعی و… است، اگرچه که راهکارهای موجود برای طراحی و اجرای معماری پایدار با تفکرات ناشی از “بساز و بفروشی”در تقابل است و کمتر کسی حاضر است در زمان ساخت ساختمان هزینه بیشتری بپردازد تا در سالیان متمادی در هنگام سکونت و بهره برداری در مصرف انرژی صرفه جویی کند و به ذخیره انرژی در کشور کمک نماید، اما در نهایت این امر نیازمند عزم جدی معماران و مهندسین سرزمین مان برای رسیدن به اهداف مورد نظر در بحث توسعه پایدار و حفظ ثروت‌های ملی است

معماری پایدار یکی از تحولات بسیار مهم در حوزه معماری است که هدف آن طراحی بنا بر مبنای اصول پایداری و صرفه جویی در مصرف انرژی می باشد.

معماری پایدار (به انگلیسی: Sustainable architecture) گرایشی در معماری است که به دنبال به حداقل رساندن اثرات منفی زیست‌محیطی ساختمان‌ها از طریق افزایش بهره‌وری و اعتدال در استفاده از مصالح، انرژی، فضای ساخت و به‌طور کلی اکوسیستم در ابعاد وسیع است. معماری پایدار در طراحی محیط ساخته شده، از یک رویکرد آگاهانه در مورد انرژی و حفاظت از محیط زیست استفاده می‌کند.

هدف از پایداری، یا طراحی اکولوژیکی این است که اطمینان حاصل کنیم منابعی که امروز در دسترسمان قرار دارد به گونه‌ای استفاده شود که برای سلامت کلی انسان‌ها زیان نداشته یا باعث از دسترس خارج شدن منابع برای سایر کاربردها در دراز مدت نشود.

بهره‌وری انرژی در کل چرخه عمر یک ساختمان، مهم‌ترین هدف معماری پایدار است. معماران از بسیاری از تکنیک‌های غیرفعال و فعال مختلف برای کاهش انرژی مورد نیاز ساختمان‌ها و افزایش توانایی آن‌ها در جذب یا تولید انرژی استفاده می‌کنند.

به معماری پایدار، معماری سبز نیز گفته می شود که بر اساس طراحی اکولوژی و منطبق با طبیعت می باشد. ساخت و سازهایی که براساس این نوع معماری پیاده سازی می شوند آسیب کمتری بر محیط زیست و منابع انرژی وارد می کنند و با محیط زیست ناسازگاری کمتری دارند.

منظور از پایداری در معماری این نیست که ساختمان مقاومت بالا و یا عمر طولانی داشته باشد بلکه به این معنی است که در ساخت و ساز به محیط زیست توجه ویژه ای کنند و براساس آن اقدام نمایند.

اهداف کلی معماری پایدار

کاهش مصرف منابع تجدیدناپذیر (مانند سوخت های فسیلی)
بهینه سازی مصرف منابع تجدیدپذیر
بازیافت و یا استفاده مجدد از مصالح ساختمانی
افزایش کیفیت و عمر مفید ساختمانی
هماهنگی سازه با شرایط اقلیمی و فرهنگی منطقه
برآورد نیازهای ساکنین
هماهنگی و سازگاری با محیط زیست و کاهش تاثیرات منفی به آن
استفاده از انرژی های طیبعی
کاهش پسماندهای ساختمان و آلاینده های محیطی

مناطق شهری که اصول طراحی پایدار در آن‌ها اعمال شده‌اند محیط هایی می‌باشند که:

ساکت و پاکیزه اند و دارای خرد اقلیم مطلوب نیز هستند.
میزان انتشار دی‌اکسید کربن را کاهش داده‌اند یا فاقد آن می‌باشند و تولیدکننده‌های خودکفای انرژی های تجدید پذیر هستند.
مفهوم زباله و ضایعات را تغییر داده‌اند بدین معنی که دارای یک اکوسیستم با چرخه بسته ای از بازیافت، بازتولید و تولید کود می‌باشند.
دارای آب با کیفیت بالا و مدیریت آب شهری دقیقی می‌باشند.
منظر سبز، باغچه‌ها و باغ بام ها را یکپارچه ساخته اند تا بتواند تنوع زیستی را افزایش داده و تأثیر جزایر گرمایی شهری را از بین ببرد.
با استفاده از اصول اکولوژی شهری تنها از سهم خودشان از منابع زمین استفاده کنند.
از تکنولوژی های جدید مانند سیستم تولید ترکیبی و خنک کننده‌های خورشیدی استفاده کنند.
امکان جابجایی و دسترسی آسان را از طریق سیستم‌های حمل و نقل عمومی با تأثیرات زیست ‌محیطی کم فراهم کنند.
از مصالح محلی و سیستم‌های ساختمانی پیش ساخته و مدولار استفاده کنند.
حس “مکانی سرزنده” و “هویت فرهنگی” با اصالت ایجاد نمایند. بدین ترتیب تراکم مناطق شهری موجود باید افزایش یافته و از پروژه‌های میان افزای دارای اختلاط کاربری استفاده گردد.
اجتماعات فشرده معمولاً در کنار هسته‌های حمل و نقل شکل می‌گیرند. که شامل ساختمانهای ارزان قیمت و کاربری‌های مختلط می‌باشند.
از راهبردهای طراحی منفعلانه ایده‌های معماری خورشیدی برای تمامی ساختمانها استفاده گردد تا بتوان میزان جذب گرما در تابستان را کاهش داد.
به گونه‌ای ساختمان ها جهت‌گیری کنند که بتوانند در تابستان خنک و در زمستان نور خورشید را جذب کنند.
با استفاده از باغچه‌های محلی و کشاورزی شهری بخشی از مواد غذاییشان را تأمین کنند و از این طریق ایمنی غذا را افزایش داده و فاصله تولیدکننده تا مصرف‌کننده را کاهش دهند.
از یک رویکرد میان رشته‌ای جهت بسط مدیریت شهری پایدار بهره ببرند.