قالب بندی سازه های بتنی

• قالب بندی : ایجاد ظرفی مناسب تا زمانی که بتن روان آب خود را صرف فعل و انفعالات نموده و بتواند شکل خود را حفظ کند.

یکی از پر اهمیت ترین مراحل و عملیات های اجرای سازه های بتنی ، قالب بندی می باشد. قالب بندی می تواند تاثیر گذارترین بخش از فرآیند اجرای سازه بتنی از منظر اقتصادی و زمانی اجرای به شمار آید. از این رو رعایت نکات اجرایی ، نگهداری ، کیفیت اجرا ، به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه ، تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد.

• توانایی های قالب

1. تحمل وزن مصالح ریخته شده در آن (بتن، آرماتور و …)
2. تحمل وزن عوامل انسانی موجود در جهت اجرای عملیات بر روی قالب
3. تحمل ضربه‌های وارده از طریق دستگاه یا دستگاه های بتن ریز
4. تحمل بارهای جانبی ناشی از ریزش خاک یا مصالح در پشت قالب

• انتظارات از قالب

1. عدم جذب آب بتن
2. جلوگیری از هدر رفتن آب بتن
3. عدم تغییر شکل غیر مجاز قالب
4. عدم اعوجاج و پیچش در قالب
5. قابلیت استفاده برای دفعات مکرر
6. اقتصادی بودن
7. قابلیت در سرعت عمل در برپا کردن و برچیدن
8. شکل پذیری

با توجه به اینکه بتن از متریال هایی مثل ماسه، شن، سیمان و آب تشکیل می شود بسیار روان و شکل پذیر می باشد. به همین دلیل وجود قالب های بتنی در محل ساختمان بسیار حائز اهمیت می باشد. البته برای اینکه بتن، شکل و ابعاد مورد نظر را بگیرد انتخاب قالب و متریال اولیه آن بسیار مهم است. لذا در زمان انتخاب قالب باید دقت کنید مواد این سازه از سه اصل کیفیت، مقرون به صرفه بودن و ایمنی برخوردار باشند.

• انواع قالب بندی از نظر جنس قالب

در این نوع دسته بندی، قالب‌بندی را بر اساس جنس قالب‌ها از یکدیگر جدا می‌کنند که تقسیم‌بندی زیر را نتیجه می‌دهد:

1. قالب بندی چوبی (الوارها در ضخامت متفاوت ورقه‌های تخته ای – نئوپان MDF و چند لایه ای)
2. قالب بندی فولادی
3. قالب بندی آلومینیومی
4. قالب بندی بادی
5. قالب بندی پلاسیتکی (پلیمر)
6. قالب بندی فایبرگلاس
7. آجر با ملات ماسه و سیمان
8. آجر با ملات گل و آهک
9. آجر به صورت خشکه چین

* استفاده از روغن مخصوص قتاب و پلاستیک به خاطر عدم جذب آب بتن و عدم اتصال بتن به قالب برای بعضی از مصالح قالب بندی توصیه می شود.

قالب آجري

اين نوع قالب براي شالوده ها وديوارهاي حايل مجاور خاك مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي اجرا بسته به ارتفاع بتن در قالب و نيز نيروهاي وارده، يك ديوار به ضخامت  10 يا 20 سانتي متري احداث مي‌شود. براي جلوگيري از كرمو شدن بتن و مكيده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتن‌ريزي بايد يك لايه ورق نايلوني روي سطح ديوار نصب كرد، در صورتي كه امكان انجام دادن اين كار نباشد، بايد سطح آجرها را كاملاً آب پاشي نمود. همچنين بايد دقت نمود تا آب در قالب‌ها جمع نشود.

قالب چوبي

چوب و تخته چند لا براي تمام كارهاي قالب‌بندي از درست كردن قاب قالب تا ديواره آن و پايه‌هاي اطمينان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. براي درست كردن قالب از چهار تراش قطعات الوار، تخته و تخته چند لا استفاده مي‌شود.

قالب‌ها بايد به اندازه‌اي ساخته شوند كه حمل آنها با وسايل موجود در كارگاه و نيروي انساني امكان‌پذير باشد. در هنگام ساخت، نصب و بتن‌ريزي نياز به دقت زيادي وجود دارد تا به سطوح نرم و لبه‌ها آسيب نرسد. به خصوص دقت بيشتري براي قالب برداري و انبار كردن قالب‌ها لازم است.

قالب فولادي

در مواردي كه حجم كار زياد و تنوع سطوح و ابعاد كم باشد، استفاده از قالب‌هاي فولادي كاملاً به صرفه خواهد بود. بهاي اوليه اين قالب‌ها نسبتاً زياد است ولي عمر زياد آنها اين مسئله را توجيه مي‌نمايد. قالب‌هاي فولادي به دليل مقاوم بودن و امكان استفاده از اتصالات خاص مي‌توانند به سهولت و با سرعت زياد باز و بسته شوند. در هواي سرد و گرم، اين قالب‌ها حتي‌المقدور بايد عايق‌بندي  شده و از تغييرات حرارتي در آنها جلوگيري شود.

پس از استقرار قالب‌ها در محل مربوط، بايد آنها را مورد بازرسي قرار داد و درزهايي كه احتمالاً باعث بيرون زدن شيره بتن خواهند شد، پر شوند.

پايداري از مهمترين خصوصياتي است كه بايد درقالب‌بندي رعايت شود. كافي نبودن مهاربندي پايه‌هاي اطمينان و يا مهاربندي افقي سكوها، عدم تنظيم تراز  بتن‌ريزي كه منجر به پر شدن يك قسمت از قالب و خالي ماندن قسمت ديگر مي‌شود، تكيه‌گاه نامناسب زير  پايه‌هاي اطمينان، عدم به كارگيري  كارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به يكديگر، درنظر نگرفتن بارهاي زنده و مرده وارد به قالب‌ها و لغزش لايه خاك مجاور قالب مي‌تواند باعث خرابي قالب‌ها گردد.

چند فاکتور مهم در کیفیت قالب بتن دخیل هستند و کارایی مناسب بتن را به همراه می‌آورند. این عوامل عبارتند از:

1. مقاومت قالب بتن
2. صلبیت قالب بتن
3. مقاومت در برابر ضربه قالب بتن
4. دوام قالب بتن
5. وزن قالب بتن

مقاومت قالب بتن

مقاومت و استحکام متریال های تشکیل دهنده قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که هر نوع نیرو و فشار خارجی را تحمل کند. این فاکتور، ایمنی قالب را هم تضمین می کند.

صلبیت قالب بتن

با توجه به اینکه بتن یک ماده بسیار سنگین است صلبیت قالب بندی بتن باید به گونه ای باشد که زیر این بار وارده، خم نشود. حتی اگر چنین جابجایی در سازه صورت گیرد باید خیلی کم و قابل پیش بینی باشد. چرا که اگر این تغییر شکل و جابجایی وسیع باشد تاثیر زیادی بر سطح انحراف بتن می گذارد. لذا برای تشخیص مقدار و مکان این انحرافات باید صلبیت ماده تشکیل دهنده قالب ثابت باشد.

مقاومت قالب بتن در برابر ضربه

ساخت این قالب ها باید به گونه ای باشد که نه تنها در برابر ضربه و آسیب دیدن مقاوم باشند بلکه هیچ تکه ای از قالب، جدا و یا ریخته نشود. برای اطمینان از این ویژگی باید نحوه ریزش متریال های سازنده قالب بررسی و تعیین شود. البته باید این نکته را یادآوری کنیم در زمان ساخت این قالب ها و برای افزایش ایمنی، انتخاب مواد شکل پذیر اهمیت بیشتری نسبت به مواد شکننده دارند.

دوام قالب بتن

دوام قالب های بتنی یکی از مهمترین ویژگی های یک قالب خوب است. چرا که هم صرفه اقتصادی دارد و هم کیفیت آن را تضمین می کند و سبب می شود از قالب مجددا استفاده کرد. با توجه به اینکه معمولا قالب های بتنی را در محیط باز می سازند و در فواصل تولید و اتصال سایر اجزا، این سازه تحت شرایط محیطی و در معرض هوا قرار دارد انتظار می رود این سازه و صفحات داخلی آن از موادی ساخته شوند که در برابر عوامل محیطی نظیر باد، باران، رطوبت، نور مستقیم خورشید، خوردگی، هوازدگی و … مقاوم باشند و کمتر تجزیه شوند.

از طرف دیگر، دوام و مقاومت این قالب در برابر گرما و سرما بسیار مهم است. چرا که سرمای شدید سبب یخ زدن آب درون بتن و کاهش گیرش بتن می شود. لذا عایق حرارتی بودن مواد تشکیل دهنده قالب نیز بسیار مهم می باشد. این فاکتور سبب شده دمای بتن تا زمان گیرش، آنچنان تغییر نکند.

وزن قالب بتن

معمولا سرهم کردن قطعات و اجزای قالب بندی بتن با کمک نیروی دست انجام می گیرد. طبیعتا اگر وزن این قطعات و اجزا سنگین باشد و نیروهای انسانی نتوانند آن ها را جابجا و به هم متصل کنند نیازمند جرثقیل می باشید. بنابراین اگر می خواهید هزینه این پروژه، اقتصادی تر باشد اجزا و قطعات قالب را به گونه ای تولید کنید که وزن مناسبی داشته باشد تا کارکنان با نیروی دست بتوانند آنها را جابجا کنند.

• انواع قالب بندی از نظر کاربرد قالب

در این نوع از دسته بندی قالب ها، برای جدا کردن قالب بندی‌ها نوع کاربردشان را در نظر می‌گیریم که دسته‌های زیر را پیش رویمان قرار می‌دهند:

1. قالب بندی سقف
2. قالب بندی ستون
3. قالب بندی دیوار
4. قالب بندی فونداسیون

• نکات قابل توجه در زمان اجرا

1. استفاده از پشت بندها و حائل ها در قالب بندی
2. توجه به ضخامت قالب در شرایط متفاوت (پی ، ستون، سقف و دال، دیوارهای برشی و بتنی)
3. استفاده از بست عرضی و بولت برای جلوگیری از تغییرشکل قالب.
4. شاقول کردن قالب در زمان بتن ریزی