نوع قالب مورد استفاده در عملیات بتن‌ریزی به محل و نحوه استفاده از قالب بستگی دارد. عوامل موثر بر انتخاب نوع قالب بتن در یک پروژه به موارد زیر تقسیم می‌شوند:
- حجم بتن‌ریزی
- فشار وارد بر قالب
- وزن قالب
- نوع تراکم
- میزان بتن باقیمانده
معمولا در انتخاب قالب بتن، چند عامل مهم وجود دارد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:
- هزینه: قالب انتخاب شده می‌تواند به صورت اجاره‌ای یا ملکی باشد. هزینه خرید و استفاده بلند مدت قالب باید قبل از خرید مورد تحلیل قرار گیرد. اگر اجاره گزینه بهتری باشد، باید قالبی انتخاب شود که از نظر اقتصادی و دسترسی شرایط بهتری دارد.
- تجربه: داشتن تجربه در زمینه استفاده از یک قالب بخصوص در پروژه‌های قبلی بر روی انتخاب نوع قالب تاثیر می‌گذارد. در صورتی که کارکنان با نحوه استفاده از قالب مورد انتخاب آشنا باشند، انتظار می‌رود هیچ افتی در بهره‌وری فرآیند قالب‌بندی و بتن‌ریزی رخ ندهد. اگر کارکنان با قالب جدید آشنایی نداشته باشند، کاهش بهره‌وری دور از انتظار نخواهد بود.
- ظاهر: از نظر زیبایی سازه نهایی، قالب فلزی نتیجه بهتری به همراه دارد؛ چراکه پس از باز کردن این نوع قالب، تعداد حفره‌های روی سطح نسبت به قالب‌های چوبی کمتر است.
- مقاومت: مقاومت قالب‌های فولادی نسبت به دیگر انواع قالب‌ها بیشتر است. فولاد ذاتا سختی بالایی دارد و رطوبت را به خود جذب نمی‌کند.
- ارتفاع: برای سازه‌های کوتاه، استفاده از قالب‌های چوبی انتخاب بهتری است. برای سازه‌های بلند (6 متر یا بیشتر)، استفاده از قالب‌های فولادی به همراه نگهداری اضافی توصیه می‌شود.
- شکل: برای بتن‌ریزی مستقیم، منحنی یا متوازن با پیچ‌های تند، قالب فولادی گزینه بهینه‌تری خواهد بود. البته در صورت وجود مشکلات مالی، قالب چوبی نازک نیز قابل استفاده است.
تعمیر و نگهداری قالب بتن چگونه انجام می شود؟
قالب‌بندی معمولا به عنوان پرهزینه‌ترین مرحله از فرآیند ساخت سازه‌های بتنی در نظر گرفته می‌شود. برای به حداقل رساندن هزینه‌های قالب‌بندی باید به خاطر داشت که با وجود طول عمر پایین، قالب بتن یک وسیله مصرفی نیست. بنابراین، به منظور استفاده حداکثری و موثر از این وسیله باید تمهیدات لازم برای تعمیر و نگهداری آن را فراهم کرد. به منظور استفاده بلند مدت از قالب بتن باید عوامل موثر بر طول عمر آن را مورد بررسی قرار داد. این عوامل را می‌توان به نحوه باز کردن، روش جابجایی، محل انبار کردن و نحوه نگهداری قالب تقسیم‌بندی کرد.
- باز کردن قالب نباید قبل از گیرش مناسب بتن انجام شود. زمان مناسب برای باز کردن قالب به نوع سیمان مورد استفاده و طراحی قالب بستگی دارد. در حالت کلی، این زمان برای اجزا مختلف قالب بین 7 تا 28 روز تغییر می‌کند.
- بعد از جدا کردن اجزا بزرگ از روی بتن و باز کردن قطعات، باید قالب را از محل کار جابجا کرد. اگر اجزا و قطعات قالب در همان جای قبلی باقی بمانند، امکان آسیب دیدن آن‌ها یا مسدود کردن مسیرها وجود خواهد داشت.
- این وسایل باید به محلی انتقال داده شوند که ترجیحا با هوای آزاد ارتباطی ندارد؛ چراکه هوای آزاد احتمال تجزیه و آسیب دیدن سطح قطعات را افزایش می‌دهد.
تمام اجزا قالب به نحوی با بتن ارتباط دارند. از این‌رو، در اغلب موارد مقداری گرد بر روی سطح داخلی، دوغاب سفت شده در لبه ورق‌های تخته لایه و بتن در بخش‌های مکانیکی تجهیزات وجود خواهد داشت. تمام این مواد را باید پیش از سخت شدن بیشتر از روی قطعات تمیز کرد.
- تمام وسایل مربوط به بستن اجزا به یکدیگر نیز باید تمیز و روغنکاری شوند.
- اتصالات روی قطعات بزرگ قالب را باید به طور کامل بررسی کرد و در صورت نیاز تعمیرات لازم را انجام داد.
- پس از جدا کردن دوغاب سفت از لبه ورق‌های تخته لایه باید سطح آن‌ها را با یک لایه رهاساز پوشاند. در این حین باید توجه داشت که سطح تخته‌ها آسیبی نبیند.
- استفاده از یک برس نرم برای پاک کردن گرد و خاک کفایت می‌کند.
- در صورت چسبیدن تکه‌های بزرگ بتن، نباید از ابزار فلزی برای جدا کردن آن‌ها استفاده کرد. در چنین مواقعی، استفاده از یک گوه چوبی نرم گزینه مناسبی خواهد بود.
در مجموع، نگهداری مناسب از قالب بتن باعث افزایش طول عمر و در نتیجه کاهش هزینه‌ها می‌شود.