ساروج، یک مصالح ساختمانی سنتی است که از سالیان دور توسط ایرانیان در ساخت المان‌های معماری به کار گرفته می‌شود. به دلیل مقاومت بالای این مصالح در برابر نفوذ آب، در قدیم از آن برای آببند کردن سطوح (مانند سطح حمام) استفاده می‌شد. رنگ ساروج معمولا قهوه‌ای مایل به خاکستری یا خاکستری تیره است. این ماده، به عنوان یکی از انواع ملات‌های آهک هیدرولیکی (آبی) در نظر گرفته می‌شود.
چگالی ساروج، با توجه به طرح اختلاط مورد استفاده بین 1350 تا 1550 کیلوگرم بر متر مکعب است. مقاومت فشاری این ماده نیز بین 0/9 تا 2/1 مگاپاسکال قرار دارد. اگر این مقادیر را با مقادیر مقاومت فشاری بتن مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که به کارگیری ساروج برای ساخت المان‌های سازه‌ای، منطقی نیست. بنابراین، از این ملات معمولا برای مقاصد معماری استفاده می‌شود.
کاربرد ساروج چیست ؟
ساروج، یکی از ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی در تاریخ تمدن بشر به شمار می‌رود. این ماده از حدود 4000 سال پیش تا کنون برای مقاصد مختلف در ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
برخی از کاربردهای ساروج عبارت هستند از:
- آببند کردن سطح حمام، حوض و غیره
- ساخت تزئینات و المان‌های معماری
- تهیه مصالح سازگار با محیط زیست
- مرمت بناهای تاریخی
- نمای سازه (ساروج روشن)
- ساخت عایق حرارتی
ساروج از چه موادی تشکیل می شود ؟
آهک شکفته، خاک رس، ماسه بادی، خاکستر حاصل از کودهای حیوانی یا گیاهی، الیاف (موی حیوانات)، آب و در برخی از موارد نادر، سفیده تخم مرغ و شیر، از مواد اولیه ساروج به شمار می‌روند. طرز تهیه ساروج در مناطق مختلف ایران متفاوت است. به همین دلیل، مواد اولیه آن نیز در هر یک از این مناطق با یکدیگر تفاوت‌های جزئی یا کلی دارند.
انواع ساروج چه هستند ؟
ساروج بر اساس روش ساخت به دو نوع سرد و گرم تقسیم می‌شود. ساروج گرم، یک نوع ملات آهک آبی است که از ترکیب آب، رس و آهک به دست می‌آید. این نوع ملات، به وفور در جنوب ایران و حاشیه خلیج فارس (مخصوصا بند خمیر) یافت می‌شود. در ساروج گرم، مرحله‌‌ای برای پخت مواد وجود دارد. این ساروج معمولا به رنگ لیمویی یا قهوه‌ای روشن است.
ساروج سرد، از ترکیب آهک و خاکستر با آب به عنوان پیونددهنده (بایندر) و ماسه و رس به عنوان پرکننده به دست می‌آید. پشم و موی اسب، افزودنی مورد استفاده برای جلوگیری از ترک خوردن این ملات هستند. در برخی از موارد، از سفیده تخم مرغ و چربی گوساله نیز برای ساخت ساروج سرد استفاده می‌شود. در این نوع ساروج، مرحله پخت مواد وجود ندارد. به همین دلیل، گیرش آن طول می‌کشد.