ساختمان خاک
«ساختمان» (Structure)، نحوه قرارگیری هر یک از ذرات ماسه، لای و رس در کنار یکدیگر را نمایش می‌دهد. از کنار هم قرار گرفتن ذرات خاک، واحد بزرگ‌تری با عنوان سنگ‌دانه تشکیل می‌شوند.
مجموعه ذرات خاک‌ها با الگوهای مختلف در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این مسئله باعث تشکیل ساختمان‌های متفاوت خاک می‌شود. ساختمان خاک معمولا بر اساس معیارهایی نظیر درجه تجمع، ابعاد میانگین و نحوه تجمع ذرات توصیف می‌شود.
درجه تجمع ذرات، میزان چسبندگی داخلی و خارجی خاک را نمایش می‌دهد. بر اساس این معیار، ساختمان خاک را می‌توان به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
- بدون ساختمان: افق خاک مانند یک توده بزرگ سیمانی دیده می‌شود یا ذرات بدون چسبیدن در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند(مانند ماسه خالص).
- ساختمان ضعیف: ذرات به طور نامشخصی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
- ساختمان متوسط: شکل‌گیری ذرات نسبت به ساختمان ضعیف بهتر است اما به طور کامل مشخص نیست.
- ساختمان قوی: ذرات به خوبی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و یک شکل مشخص را به وجود آورده‌اند.
ساختمان خاک‌ها از نظر ابعاد میانگین ذرات، به کلاس‌های خیلی ریز یا خیلی نازک، ریز یا نازک، متوسط، بزرگ یا ضخیم و خیلی بزرگ یا خیلی ضخیم تقسیم می‌شود. آخرین معیار برای توصیف ساختمان خاک، نوع ساختمان یا شکل دانه‌های آن است. بر این اساس، انواع ساختمان خاک عبارت هستند از:
- «صفحه‌ای» (Platy): واحدهای خاک به شکل صفحه و معمولا افقی هستند. این ساختمان بیشتر در افق سطحی A و خاک‌های کفه رسی مشاهده می‌شود.
- «منشوری» (Prismatic): ذرات هر واحد خاک توسط صفحات صاف یا مدور در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. گسترش واحدها در راستای عمودی بیشتر و رئوس آن‌ها تیز است.
- «ستونی» (Columnar): واحدها مشابه ساختمان‌های منشوری هستند. صفحات این ساختمان اغلب به صورت با رئوس گرد هستند.
- «بلوکی» (Blocky): واحدهای خاک مشابه بلوک یا چندوجهی هستند. ذرات هر واحد توسط چندین صفحه صاف یا مدور در کنار یکدیگر نگه داشته می‌شوند. ساختمان ستونی، منشوری و بلوکی بیشتر در افق زیرسطحی B (محل تجمع رس) یافت می‌شوند.
- «دانه‌ای» (Granular): واحدهای خاک تقریبا به شکل کروی یا چندوجهی هستند. این واحدها توسط صفحات منحنی‌شکل یا بسیار نامنظم و معمولا با پرکننده به هم وصل می‌شوند.
- «گوه‌ای» (Wedge): واحدهای خاک تقریبا بیضوی با گوشه‌های تیز هستند. ساختمان‌های دانه‌ای و گوه‌ای بیشتر در افق A یافت می‌شوند.
