رسم نقشه فونداسیون ساختمان با توجه به نوع فونداسیون و بر اساس پلان آکس‌بندی و ستون‌گذاری انجام می‌گیرد. در این بخش، به معرفی کلیات ترسیم پلان فونداسیون‌های منفرد، نواری و گسترده می‌پردازیم.
ترسیم پلان فونداسیون باسکولی یا فونداسیون کلاف شده
مراحل ترسیم پلان فونداسیون برای پی‌های باسکولی یا منفرد، نسبتا بیشتر از پی‌های سطحی دیگر است. در ادامه، روند کلی رسم نقشه فونداسیون ساختمان برای پی‌های منفرد را توضیح می‌دهیم. پیش از شروع کار، اطلاعات مورد نیاز (ابعاد طراحی‌شده و نقشه‌های فاز 1) را از مهندس محاسب و معمار دریافت کنید.
مرحله اول: ترسیم پلان ستون گذاری
پلان آکس‌بندی و پلان ستون گذاری معماری، مبنای ترسیم پلان فونداسیون هستند. از این‌رو، در قدم اول باید این پلان‌ها را رسم کنید. توجه داشته باشید که این پلان‌ها نیاز به اصلاح جزئی برای رسم نقشه فونداسیون ساختمان دارند. نامگذاری خطوط آکس و یادداشت فاصله بین خطوط در اطراف پلان ستون‌گذاری را با فاصله بیشتری از محیط فونداسیون انجام دهید. در این پلان‌ها، نیازی به تیپ‌بندی ستون‌ها و خطوط آکس در داخل محدوده فونداسیون نیست. این کارها برای جلوگیری از شلوغ شدن نقشه فونداسیون انجام می‌شوند. در انتهای این مرحله، محدوده ساختمان را با یک خط پر ضخیم مشخص کنید. تصویر زیر، نمونه‌ای از یک پلان ستون گذاری آماده برای ترسیم پلان فونداسیون را نمایش می‌دهد.
در صورت در اختیار داشتن پلان آکس‌بندی با فرمت نرم افزار اتوکد، می‌توانید از دستور COPY (کلید ترکیبی Ctrl+C) برای کپی کردن، کلید ترکیبی Ctrl+V برای جانمایی پلان کپی شده در محل مورد نظر، دستور MOVE برای جابجایی علامت خطوط آکس در اطراف محدوده و دستور DELETE یا کلید Delete بر روی صفحه کلید برای حذف المان‌های اضافی استفاده کنید.
مرحله دوم: محوربندی ستون‌ها
در این مرحله، باید ستون‌های مجاور را با استفاده خطوط محوری به یکدیگر متصل کنید. شاید بخواهید دلیل حذف کردن خطوط آکس‌بندی در مرحله قبلی را بدانید. در پلان‌های بزرگ با تعداد ستون‌های زیاد، تعداد خطوط آکس‌بندی نیز افزایش می‌یابد. به این ترتیب، معمولا علاوه بر خطوط محوری مورد نیاز برای اتصال ستون‌های مجاور، چندین خط اضافی نیز باقی خواهد ماند. بنابراین، حذف خطوط آکس‌بندی در مرحله قبل، از شلوغ شدن و خطاهای احتمالی در رسم نقشه فونداسیون ساختمان جلوگیری می‌کند.
مرحله سوم: ترسیم پی‌های منفرد
در این مرحله، باید برای هر ستون یگ وی منفرد رسم کنید. ابعاد این پی‌ها توسط مهندس محاسب تعیین شده و در قالب جدول تیپ‌بندی فونداسیون در اختیار نقشه‌کش قرار داده می‌شود. پی‌های فونداسیون را می‌توان به سه گروه زیر تقسیم‌بندی کرد:
- پی‌های گوشه: پی‌های چسبیده به محل اتصال اضلاع محدوده ساختمان (گوشه‌های ساختمان)
- پی‌های کناری: پی‌های چسبیده به یکی از اضلاع محدوده ساختمان
- پی‌های میانی: پی‌های موجود در داخل محدوده ساختمان
پی‌های میانی را باید به گونه‌ای رسم کرد که آکس آن‌ها بر روی آکس ستون منطبق باشد. رسم پی‌های گوشه و کناری با انطباق بعدهای آن‌ها بر روی محیط سازه انجام می‌گیرد. نحوه قرارگیری و ابعاد این پی‌ها به نظر مهندس محاسب (مطابق با پارامترهای رفتار سازه‌ای) بستگی دارد. برای جانمایی دقیق محدوده پی‌ها در اتوکد می‌توانید از دستور OFFSET (نسبت به محور ستون‌ها یا محیط ساختمان) استفاده کنید.
مرحله چهارم: ترسیم شناژ
پی‌های منفرد توسط شناژهای طولی و عرضی به یکدیگر متصل می‌شوند. در ابتدا شناژهای کناری را با خط پر متوسط به گونه‌ای رسم کنید که محدوده آن‌ها از مرز پلان خارج نشود. سپس، شنارژ‌های میانی را به گونه‌ای رسم کنید که عرض آن‌ها از دو طرف نسبت به محوربندی ستون‌ها یکسان باشد.
مرحله پنجم: تصحیح اتصال پی و شناژ
در این مرحله، باید با توجه به ارتفاع پی و شناژ، خطوط را اصلاح یا پاک کنید. به عنوان مثال، اگر بین پی و شناژ اختلاف ارتفاع وجود داشت، می‌توانید ترسیم پلان فونداسیون را از مرحله قبل ادامه دهید. در غیر اینصورت، خطوط اضافی را پاک کنید تا هم‌ارتفاع بودن پی و شناژ مطابق با تصویر زیر قابل تشخیص باشد.
مرحله ششم: ترسیم بتن مگر
این مرحله از ترسیم پلان فونداسیون ساختمان، به تعیین محدوده اجرای بتن مگر اختصاص دارد. به دلیل اجرای این بتن در لایه‌هایی با ضخامت 10 تا 15 سانتی‌متر (اختلاف ارتفاع با بخش‌های دیگر) و با فاصله حدود 10 سانتی‌متری از کناره‌های پی‌های منفرد و شناژ آن‌ها (برای قالب‌بندی راحت‌تر بتن فونداسیون)، محدوده بتن مگر توسط خطوط پر نازک و به صورت زیر رسم می‌شود.
مرحله هفتم: ترسیمات نهایی
آخرین مرحله در ترسیم پلان فونداسیون ساختمان، نامگذاری پی‌ها و شناژها یا به اصطلاح، تیپ‌بندی فونداسیون است. نامگذاری پی‌ها با حرف انگلیسی F به همراه یک عدد معرف و نامگذاری شناژها با حرف انگلیسی T به همراه یک عدد معرف انجام می‌شود. به عنوان مثال، T1 یا T-1، به معنای شناژ تیپ شماره 1 است. تیپ‌بندی در نقشه فونداسیون معمولا از گوشه بالا-چپ شروع می‌شود. پس از تیپ‌بندی فونداسیون، محل خاکریزی را توسط خط پر نازک هاشور بزنید.
مرحله هشتم: تهیه جدول تیپ فونداسیون
تهیه جدول تیپ فونداسیون از مراحل تکمیلی در رسم نقشه فونداسیون ساختمان است. این جدول، به عنوان اطلاعات اضافی در کنار پلان قرار داده می‌شود. جدول زیر، نمونه‌ای از یک جدول تیپ فونداسیون است. برای تهیه این جدول می‌توان از اطلاعات دریافتی از مهندس محاسب و پلان به دست آمده از مرحله قبل استفاده کرد.
- POS: ستون نوشتن تیپ فونداسیون
- N: ستون تعداد مشابه تیپ در پلان
- L: طول فونداسیون بر حسب متر
- W: عرض فونداسیون بر حسب متر
- H: ارتفاع فونداسیون بر حسب متر
خروجی نهایی پس از ترسیم پلان فونداسیون مشابه با تصویر زیر خواهد بود.
در صورت طراحی ساختمان در چندین سطح، رسم نقشه فونداسیون ساختمان باید برای تمام سطوح انجام گیرد. در انتها، به خاطر داشته باشید که گذاشتن علامت شمال در کنار پلان فونداسیون الزامی است.
همان طور که اشاره کردیم، ابعاد پی توسط مهندس محاسب تعیین می‌شود. یکی از ابزارهای پرکاربرد برای انجام محاسبات و طراحی پی‌ها، نرم افزار تخصصی SAFE است. این نرم افزار، با ارائه قابلیت‌های متنوع، امکان مدل‌سازی، تحلیل، طراحی و تعیین ابعاد فونداسیون را فراهم می‌کند.