زودگیر بودن و دیرگیر بودن ملات یعنی چه؟
ملات زود گیر
این نوع از ملات‌ها خیلی زود خشک می‌شوند و باید سریعا مورد استفاده قرار گیرند (چیزی حدود 3 تا 5 دقیقه) و بعد از آن یا دیگر قابل استفاده نیستند یا خاصیت خودشون رو از دست می‌دهند.
ملات دیر گیر
این نوع از ملات‌ها خیلی دیر خشک می‌شوند (چیزی حدود 2 تا 72 ساعت) و بیشتر برای فضاهایی استفاده می‌شود که زمان زیادی برای کار با آن ملات‌ها نیاز باشد. (مثل ملات مصرفی در گچبری)
چرا گچ زود سفت می شود؟
با پاشیدن پودر گچ در آب و هم زدن این ترکیب، ملات شروع به سفت شدن می‌کند. به این شکل که پس از گرفتن آب تبلور و تشکیل بلورهای سوزنی شکل، مجددا تبدیل به سنگ گچ می‌شود.
میزان آب و گچ مورد نیاز برای ملات به جنس و اندازه دانه‌های پودر گچ بستگی دارد اما به طور میانگین در یک لیتر آب خالص چیزی حدود 67 تا 88 گرم از پودر آن حل می‌شود.
ملات گچ و خاک چیست؟
ماده‌ای قهوه‌ای رنگ و خمیری شکل است که از ترکیب پودر گچ و خاک رس به نسبت مساوی یا دو واحد خاک رس و یک واحد گچ همراه با آب به دست می‌آید و از آن برای زیرسازی دیوارها قبل از سفیدکاری استفاده می‌شود.
سوالی که ممکن است با آن مواجه شوید این است که چه طور یک دیوار ساختمانی انقدر صاف، یک دست و بدون هیچگونه تو رفتگی یا بیرون آمدگی است؟
در پاسخ باید بگوییم، پس از اجرای مرحله دیوار چینی نوبت به اجرای لایه گچ و خاک می‌رسد تا کلیه نقایص احتمالی و ناهمواری‌های دیوار را پوشش دهد و دیوار را آماده رنگ زدن یا نصب کاغذ دیواری کند. در ادامه به توضیحات تمام این مراحل می‌پردازیم.
نسبت اختلاط گچ و خاک
در ابتدا نصف استامبولی را پر از آب کرده سپس به نسبت مساوی پودر گچ سفید و خاک رس به آن اضافه می‌کنیم و بعد از گذشت حدودا 5 دقیقه، مواد را مخلوط کرده تا ملات یک نواختی به دست بیاید.
دقت داشته باشید که اگر مقدار آب بیشتر از حد لازم شود، اصطلاحا کشته می‌شود.
گچ کشته چیست؟
نوعی ملات است که برای ساخت آن ابتدا پودر گچ از الک بسیار ریز عبور داده شده و سپس با مقداری آب که بیشتر از حد لازم معمول است، ترکیب شده و چیزی حدود 15 دقیقه با دست ورز داده شود که به همین علت، زمان گیرشش بیشتر از ملات زنده است.
اگر به زبان ساده‌تری بخواهیم توضیح دهیم باید بگوییم که ماهیت ملات گچ، خشک شدن است و اگر هر زمان که در آستانه خشک شدن بود به آن ملات آب اضافه کنیم تا دیرتر خودش را بگیرد، اصطلاحا آن را کشته‌ایم.
کاربرد گچ کشته
باید در نظر بگیرید که مقاومت مکانیکی ملات گچ کشته پایین بوده و احتمال ریزش آن در اثر ضربه زیاد است، به همین دلیل فرآیند زیر سازی دیوارها با این ملات صورت نمی‌گیرد. (از ملات گچ و خاک و گچ زنده استفاده می‌شود) و فقط از آن برای لایه‌ی نازک (چیزی حدود 1 میلی متر) روی دیوار و سقف یا برای گچ بری‌ها، در پایان کار استفاده می‌کنند.
دقت داشته باشید که لایه ضخیم‌تر آن موجب پوسته پوسته شدن و جدا شدن از سطح کار می‌شود.
گچ زنده چیست؟
این ملات نیز مانند گچ مرده یا کشته، ملاتی است که از ترکیب پودر گچ و آب به دست می‌آید اما نسبت به ملات کشته زودگیرتر است و بعد از اجرای مرحله گچ و خاک دیوار، اجرا می‌شود تا بستری آماده برای استفاده از گچ مرده، سفیدکاری و گچ بری نهایی فراهم شود.
تفاوت گچ کشته و زنده
همانطور که گفتیم تفاوت اصلی میان گچ کشته و زنده، مقدار آب بیشتری است که به ملات کشته اضافه می‌شود. این مقدار اضافه آب، باعث می‌شود تا ملات کشته، خمیری شکل‌تر و دیر گیرتر از ملات زنده باشد و همین امر موجب می‌شود تا کار با ملات کشته راحت‌تر از ملات زنده شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که ملات گچ زنده بعد از گذراندن مرحله گچ و خاک دیوار اجرا می‌شود تا زیرساز و بستری مناسب برای کار کردن با گچ کشته به عنوان مرحله نهایی سفید کاری دیوار ایجاد شود.