«نقشههای ساختمانی» (Construction Drawings)، مجموعهای از ترسیمات مورد استفاده برای اجرای ساختمانها هستند. این ترسیمات به عنوان بخشی از اسناد مناقصه و پیمان در نظر گرفته میشوند. از اینرو، نقشههای ساختمانی، اهمیت قانونی دارند.
به طور کلی، هدف از تهیه این نقشهها، نمایش گرافیکی سازهها، المانهای سازهای و نحوه ساخت آنها است. تصویر زیر، یکی از انواع نقشههای ساختمانی را نشان میدهد.
مجموعه نقشههای ساختمانی شامل نقشههای پلان کف، نماهای جانبی، مقاطع و دیتیلها، جزئیات کامل ساختمان را در اختیار مهندسان قرار میدهند. این نقشهها با استفاده از دست یا نرمافزارهای طراحی به کمک کامپیوتر (نظیر اتوکد) تهیه میشوند. دستورالعملهای پروژه، جزئیات مربوط به مصالح ساختمانی، استانداردها، روشهای اجرایی و غیره را پوشش میدهند. نقشــههای ساختمانی، اطلاعات مرتبط با نحوه قرارگیری اجزای ساختمان در کنار یکدیگر، دیتیل (جزئیات) المانها، ابعاد و غیره را در برمیگیرند.
انواع نقشه های ساختمانی چه هستند؟
نقشههای ساختمانی، تنوع بسیار زیادی دارند. بر اساس بزرگی و پیچیدگی پروژههای ساختمانی، تعداد نقشههای مورد استفاده در آنها متفاوت است. به طور کلی، نقشههای ساختمانی به پنج گروه اصلی زیر تقسیم میشوند:
- نقشههای معماری
- سایت پلان
- پلان اجرایی
- نقشههای برش یا مقطع
- نقشه نماهای جانبی
- نقشههای سازهای
- راهنمای نقشه
- نقشه گودبرداری
- پلان ستونگذاری
- پلان فونداسیون
- پلان تیرریزی
- نقشه دال
- نقشههای برق
- نقشههای لولهکشی
- نقشههای نازککاری
علاوه بر موارد بالا، نقشههای دیگری نظیر طرحهای مفهومی، نقشههای طراحی، نقشههای مهندسی، نقشههای نصب، پلان موقعیت و غیره در اجرای ساختمانها مورد استفاده قرار میگیرند. نقشههای ساختمانی معمولا در سه فاز زیر تهیه میشوند:
- فاز مطالعاتی
- نقشههای اولیه با تمرکز بر روی کلیات پروژه
- فاز یک
- نقــشههای اصلی با تمرکز بر روی جزئیات موقعیت و ابعاد اجزای اصلی ساختمان نظیر طبقات، نماها و غیره
- فاز دو
- نقشههای نهایی با تمرکز بر روی جزئیات دقیق تمام المانهای سازهای نظیر ستونها، تیرها، فونداسیونها، مصالح و غیره
به کارگیری نــقشههای ساختمانی در پروژههای عمرانی، نیازمند مهارت نقشه خوانی ساختمان است. در ادامه، به معرفی اهمیت و مبانی این مهارت میپردازیم.
نقشه خوانی ساختمان چیست ؟
نقشه خوانی ساختمان، مهارت درک و تفسیر المانهای موجود در نقـشههای ساختمانی مانند نـقشههای معماری، سازهای، تاسیساتی و غیره است. نقشهها، از اسناد مهم در پروژههای ساختمانی به شمار میروند. تمام ارکان پروژه نظیر کارفرما، مشاور (دستگاه نظارت) و پیمانکار، با نقشه های ساختمان سر و کار دارند. از اینرو، توانایی خواندن این نقشهها، از مهارتهای ضروری برای مهندسان ناظر، طراح و اجرا است. علاوه بر این، برخی از پرسنل اجرا نظیر سرکارگرها و آرماتوربندها نیز باید تا حدی با مهارت نقشه خوانی ساختمان آشنا باشند.