منحنی دانه بندی خاک چیست؟
منحنی دانه‌بندی، یک ابزار گرافیکی برای نمایش توزیع ابعاد ذرات درون خاک‌ها است. ابعاد ذرات تشکیل‌دهنده خاک، معمولا در منحنی دانه‌بندی آن رسم می‌شود. این نمودار، درصد وزنی ذرات کوچک‌تر از یک اندازه خاص را نمایش می‌دهد. شیب منحنی، معرف میزان یکنواختی خاک است.
در منحنی دانه‌بندی، نقاطی وجود دارند که برای نمایش ویژگی‌های کیفی دانه‌بندی به صورت کمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نقاط عبارت هستند از:
- D10: قطری که ابعاد ۱۰ درصد از ذرات الک‌شده از آن کوچک‌تر است. در واقع، 90 درصد ذرات از این اندازه بزرگ‌تر هستند. D10، به عنوان «اندازه موثر» (Effective Size) شناخته می‌شود.
- D30: قطری که ابعاد 30 درصد از ذرات الک‌شده از آن کوچک‌تر است.
- D60: قطری که ابعاد ۶۰ درصد از ذرات الک‌شده از آن کوچک‌تر است.
منحنی دانه‌بندی یک ابزار مفید با امکان تفسیر آسان است. به عنوان مثال، شیب تند منحنی دانه‌بندی، بیانگر وجود ذرات یکنواخت و شیب ملایم آن، نشان‌دهنده وجود ذرات با ابعاد بسیار متفاوت است. کمیت‌های مختلفی با استفاده از منحنی دانه‌بندی برای تشخیص توزیع ابعاد ذرات تعیین می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین کمیت‌های دانه‌بندی را معرفی می‌کنیم.
ضریب یکنواختی خاک چیست؟
ضریب یکنواختی، معیاری است که برای اندازه‌گیری یکنواختی ابعاد ذرات خاک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضریب یکنواختی خاک، حاصل تقسیم D60 بر D10 است.
هر چه ضریب یکنواختی به عدد 1 نزدیک‌تر باشد، توزیع دانه‌بندی خاک کم‌تر خواهد بود. در نمودار بالا، نسبت D60 به D10 برابر با 8.5 است. این عدد، بیانگر یکنواخت بودن و توزیع مناسب است.