زهکشی و دلیل استفاده از آن چیست؟

•   زهکشی (خشکاندن)

زهکشی جذب و هدایت آب‌های زیر سطحی به لحاظ اینکه فونداسیون و شالوده در این زمینه آسیب دیدگی نداشته باشد.

• دلایل اجرای زهکشی

1. بالا بودن سطح آب
2. شیبدار و مرطوب بودن زمین
3. نفوذپذیر بودن جنس خاک در جهت پذیرش آب سطحی
4. جلوگیری از وارد شدن آسیب های احتمالی در زمان بهره برداری
5. ظرفیت باربری خاک زیر فونداسیون را افزایش می دهد.
6. آیتم زمان و هزینه را در پایداری سازی و گودبرداری کاهش می دهد.
7. سطحی خشک و ایده آل جهت اجرای فونداسیون سازه ایجاد می کند.

• هدف از زهکشی

1. پایین آوردن سطح ایستایی
2. کم کردن رطوبت
3. یکسان نگه داشتن میزان بارپذیری خاک
4. یکسان نگه داشتن رطوبت خاک
5. یکسان نگه داشتن تراکم خاک
6. کم کردن فشار جانبی وارده بر دیوارها
7. عدم تورم یا نشست

• معیارهایی که برای انتخاب بهترین روش در گودبرداری وجود دارد

1. شرایط محیطی پروژه
2. توپوگرافی منطقه
3. جنس خاک و نفوذپذیری آن
4. نوع آب ورودی(زیرزمینی یا فاضلاب)

• انواع زهکشی

1. طبیعی

لوله هایی متناسب با گودی ها و دره های طبیعی زمین با اتصالات باز، کار گذاشته می شوند و به زهکش اصلی متصل می شوند. از این روش بیشتر برای زهکشی زمین های کشاورزی استفاده می شود.

      2. خندقی

زهکش هایی که در یک یا چند طرف یا حتی بعضی مواقع در تمام اطراف ساختمان کار گذاشته می شوند و جریان آب زیرزمینی را قطع و به زهکش اصلی می رسانند.

    3.  جناقی

لوله های فرعی با پیروی از شیب زمین، تحت زاویه ی معینی به زهکش اصلی متصل می شوند. طول زهکش های فرعی نباید از ۳۰ متر بیشتر شود.

     4. بادبزنی

در این روش زهکش های فرعی به شکل بادبزن در اطراف ساختمان، به زهکش اصلی متصل می شوند. اجرای روش زهکش بادبزنی به دلیل دشوار بودن اتصال تمام زهکش های فرعی در یک نقطه به زهکش اصلی تا حدودی مشکل است.

     5.شبکه‌‌ ای

در روش شبکه ای، زهکشی های فرعی و اصلی به صورت یک شبکه ی مستطیلی منظم کار گذاشته می شوند. در این روش زهکشی های فرعی به یک طرف زهکشی اصلی متصل می شوند.

• انواع سیستم های زهکشی

1. زهکشی عمیق

شامل تعدادی چاه و گالری اتصال دهنده آنها در ترازهای مختلف ارتفاعی و ایستگاه پمپاژ ، حفاری شده تاترازی پایین تر از کف گود و در محیط پیرامونی آن می باشد.

2. زهکشی نیمه عمیق

شامل تعدادی چاه و گالری اتصال دهنده آنها و ایستگاه پمپاژ ، در این روش چندین چاه این بار در بستر گود حفاری می شود.

3. زهکشی سطحی زیر فونداسیون

این سیستم شامل کانال های زهکشی پرشده با مصالح زهکشی ، پتوی زهکش بستر و ایستگاه پمپاژ و … مناسب می باشد.

• نکات قابل توجه در زمان زهکشی

1. پایین تر بودن کف کانال زهکشی از کف پی ‌ها و بتن مگر
2. جهت ایجاد تمهیداتیبه منظور عدم نفوذ آب سطحی به داخل کانال زهکشی با کوبیدن آخرین لایه‌ی زهکشی
3. پیش بینی حوضچه های رسوب گیر برای کانال‌های زهکشی
4. وجود شیب در حد 1.5 تا 3 درصد برای کانال‌های زهکش
5. تدبیر لازم در محل خروج آب از کانال زهکش در جهت آسیب نرسیدن به دهانه‌ی خروجی و ایجاد شرایط لازم جهت تخلیه مناسب آب.

• انواع سیستم های زهکشی گودهای ساختمان برحسب نوع بهره برداری آنها

1. سیستم زهکشی دائمی

عملیات پمپاژ آب در این سیستم از چاه مادر صورت می گیرد. برای اینکه سطح آب زیرزمینی در تراز مورد نظر ثابت نگه داشته شود.

این نوع سیستم زهکشی در تمام مدت عمر سازه مورد بهره برداری قرار می گیرد.لذا لازم است عملیات بازبینی ، تعمیر، نگهداری سیستم زهکشی و پمپ آب به صورت دوره ای انجام شود.

2. سیستم زهکشی موقت

بعد از تمام شدن عملیات گودبرداری و احداث سازه، پمپ آب چاه مادر را خاموش می کنیم تا آب زیرزمینی به تراز طبیعی خود بازگردد.

• مصالحی که در کانال‌های زهکشی به کار می‌رود

1. لوله های سفالین
2. لوله های بتنی
3. لوله های آزبست
4. قطعات درشت سنگ
5. لوله PVC پلی اتیلن سوراخ‌دار

• نکات اجرایی زهکشی

1. تعبیه حفره ها و سوراخ‌های کافی بر روی لوله های زهکش
2. عدم به کارگیری ملات در درز لوله ها
3. کف سازی مناسب برای کف کانال به خاطر عدم نشست زمین

بسیاری از ساختمان ها در محل مطلوب ساخته نمی شوند و بنابراین باید با زهکشی مناسب، آب اضافی را از محل ساختمان دور کنیم. برای دور کردن آب معمولا از لوله های متخلخل سفالی (تنبوشه) و یا لوله های سیمانی استفاده می کنند.

برای این منظور کانال هایی در زمین حفر می کنند که ارتفاع آنها بستگی به نوع خاک دارد که ارتفاع کانال برای خاک های سنگین حدود ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر و برای خاک های سبک حدود ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی متر می باشد.

قطر داخلی لوله ها برای زهکشی فرعی حدود ۶.۵ تا ۷.۵ سانتی متر و برای زهکشی های اصلی حدود ۷.۵ تا ۱۰ سانتی متر می باشد.

لوله ها را در کف کانال به صورت خشکه به یکدیگر متصل می کنند و این لوله ها آب را از طریق جداره ی خود جذب می کنند و بدین ترتیب مانع عبور ذرات ریز خاک یا لجن می شوند. روی لوله ها قلوه سنگ درشت می ریزند و به ترتیب از پایین به بالا قلوه سنگ ریزتر می شوند، تا به صورت فیلتر عمل کنند و در نهایت هم زهکشی اصلی به رودخانه، نهر و یا فاضلاب سطحی ختم می شود.