تقارن در معماری یکی از ارکان اصلی زیبایی شناسی است و ویژگی های بصری است که در تمامی فرم های طبیعی می توان مشاهده کرد. نمونه بارز آن را در بدن انسان می توان نام برد ، مانند دو چشم ، دو گوش ، دو بازو ، دو پا و به همان اندازه در جانواران و گیاهان قابل مشاهده است.
ویترویوس می نویسد: فرم پردازی معبد براساس سیمتری است که معمار بایستی دقیقا قوانین آن را رعایت کند. سیمتری حاصل تناسب است که یونانیان به آن Analogia می گویند و تناسب وقتی بوجود می آید که تمامی اجزاء ساختمان و نیز کل ساختمان براساس یک واحد محاسبه شده که در تمام آنها مشترک است طرح شده باشد .به این طریق است که سیستم سیمتری بوجود می آید .
تقارن در معماری به سه صورت جلوه گر می شود
- انعکاس
- محوری
- انتقالی
انعکاس
به آینه شدن یک عنصر حول یک محور با خط اشاره می کند . این نوع تقارن در معماری می تواند در هر جهتی اتفاق افتد تا زمانی که عناصر در دو طرف خط آینه یکسان باشد و فرم های طبیعی هم راستا با سطح زمین رشد کرده یا حرکت می کنند ، تقارن بازتابی را به نمایش خواهد گذاشت.
چرخشی
به چرخش یک عنصر حول یک مرکز مشترک اشاره دارد. تقارن در معماری چرخشی در هر زاویه و هر نوع محوری یا عناصر یک مرکز مشترک داشته‌باشند اتفاق می افتد .
انتقالی
به قرارگیری عناصر یکسان در نقاط مختلف فضا اشاره دارد .تقارن در معماری انتقالی در هر جهت و هر فاصله ای تا جایی که جهت پایه عناصر حفظ شود، اتفاق می افتد ، مثال آن در طبیعت می توان به دسته ماهی ها که در آب حرکت می کنند اشاره شود.
از ویژگی های زیبایی شناسانه که فرم های متقارن دارند ، این فرم ها ویژگی های دیگری دارند که برای طراحان بسیار مفید است .فرم های متقارن توجه بیشتری را جلب می کند و بیشتر از سایر عناصر به خاطر سپرده می شوند.
فرم های متقارن از فرم های نامتقارن ساده تر هستند و از این رو ساده تر هم به ذهن ماندگار می شوند. مثال عینی تر این موضوع در بین مردم چهره متقارن جذاب تر از چهره های نامتقارن به نظر می رسند.
تقارن در طبیعت
یکی از اساسی ترین و ماندگار ترین جنبه های زیبایی ، تقارن است که در طبیعت بسیار موج می زند .از تقارن برای انتقال تعادل ، هماهنگی و ثبات و پایداری بهره می برند .پیشنهاد می شود در زمانی که ماندگاری، خوانایی، به خاطر سپردن پروژه ای که برای شما مهم و اصل است از ترکیب های متقارن جهت جذابیت و زیبایی بهره بگیرد .
نمونه های بسیار تکامل یافته تقارن را می توانید در بناهای کلاسیک مشاهده کنید ، بهره گیری از تقارن های پیچیده و چند گانه در طراحی ساختارهایی را نتیجه می دهد که برای چشم ها خوشایند و جالب هستند.
در مواردی هم می توانیم این سه مدل تقارن را در یک بنا مشاهده کرد مانند کلیسای جامع نوتردام (Notre Dome)
