تعریف انواع قالب بندی :
ایجاد حجم دلخواه بتن، بااستفاده از مجموعه قطعات (چوبی، فلزی و یا آجری) و حفظ حجم بتن شکل دهی شده، تا زمان سخت شدن بتن را قالب بندی می گویند.
هدف از انواع قالب بندی :
شکل دادن بتن خمیری و بوجود آوردن ابعاد و حجم دلخواه آن میباشد. با گذشت زمان، بتن در داخل قالب سخت شده و استحکام میابد
اهداف اصلی در ساخت قالب بندی:
کیفیت: بر حسب مقاومت، صلبیت، موقعیت و ابعاد قالبها.
ایمنی: هم برای کارگران و هم برای سازه بتنی.
صرفه اقتصادی: حداقل هزینه مناسب با کیفیت و ایمنی مورد نیاز
انواع قالب بندی از نظر مصالح:
1- خاکی
2- آجری
3- چوبی
4- فلزی
5- فایبر گلاس
قالب آجری:
در این روش حدود قالب بندی با آجرکاری به ضخامت حداقل ۱۱ سانتیمتر اجرا میشود. با توجه به اینکه در بیشتر مواقع پس از تخریب ساختمانهای قدیمی مقدار زیادی آجر باقی میماند در بیشتر پروژههای شهری کوچک از این روش قالب بندی استفاده می شود. شکل زیر نمونه این قالببندی را نشان می دهد
قالب چوبی :
استفاده از قالب چوبی جهت قالببندی فونداسیون در بسیاری موارد سبب صرفه اقتصادی و افزایش سرعت اجرا خواهد شد. در پروژههای بزرگ و یا در انبوهسازی استفاده از قالب چوبی بیشتر مورد توجه میباشد. شکل زیر نمونه این قالب بندی را نشان می دهد. نکات استفاده از قالب چوبی مشابه نکات قالب آجری می باشد.
قالب فلزی :
استفاده از قالب فلزی جهت قالببندی فونداسیون به جهت استحکام و سطح شاقولی مناسب نسبت به سایر روشهای قالببندی توصیه میشود. در بسیاری از پروژه های ساختمانی بلند مرتبه که عمق پی زیاد بوده و یا میزان سطح قالببندی فونداسیون کمتر است از قالبهای فلزی استفاده میشود. شکل زیر نمونه این قالب بندی را نشان میدهد. نکات استفاده از قالب فلزی مشابه نکات قالب چوبی می باشد با این تفاوت که در این حالت نیازی به پلاستیک روی قالب وجود ندارد و همچنین پشت قالب می تواند با خاک پر نشود.
قالب های فایبرگلاس:
قالب های فایبرگلاس که از ترکیب مواد پلیمری و الیاف شیشه ساخته می شوند، در برابر خوردگی مقاوم هستند. پشم شیشه به عنوان تقویت کننده و مواد پلیمری به عنوان مواد زمینه مورد استفاده قرار می گیرند.از جمله مزایای قالب بندی فایبرگلاس ، دستیابی به سطوح صاف تر است. برای ایجاد سطوح خاص بتنی و اشکال پیچیده تر می توان از این قالب ها استفاده کرد. علاوه بر این، به هنگام بتن ریزی نیازی به درزگیری نبوده و شیره بتن از آنها عبور نمی کند. با کمک قالب بندی فایبر گلاس ، شکل نهایی سازه بتنی یکدست تر و زیباتر خواهد بود. قالب های فایبرگلاس وزن سبکی داشته و به راحتی توسط دو کارگر قابل حمل است. سرعت اجرای قالب بندی فایبرگلاس بالا است. از قالب فایبرگلاس بیشتر برای قالب بندی سطوح منحنی استفاده می گردد
قالب های بتن ریزی حجیم:
– قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده
– قالب ها ی لغزنده و افقی
– قالب های رونده
– قالب های پرنده
در کلیه قالب بندیها بجز قالب خاکی و آجری، سطوح داخلی قالب را آغشته به روغن سوخته می نمایند تا هنگام گرفتن بتن، به راحتی از سطح بتن جدا شود .
قالب بندی و روشهای آن :
در ساختمانها و ابنیه بتنی قالبها، که در حقیقت ظروف موقتی با شکل و فرم مورد نظر برای نگهداری میلگردها (آرماتور) و بتن خیس تازه هستند، نقش مهمی به عهده دارند. قالببندی قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. هزینه مصالح، ساخت و اجرای قالبهای بتنی بستگی به شکل قالب و دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد. در پارهای از موارد ممکن است قالببندی تا بیش از ۷۵ درصد هزینة یک عضو بتنی را به خود اختصاص دهد.
در ساختمانها و ابنیه بتنی قالبها، که در حقیقت ظروف موقتی با شکل و فرم مورد نظر برای نگهداری میلگردها (آرماتور) و بتن خیس تازه هستند، نقش مهمی به عهده دارند. قالببندی قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. هزینه مصالح، ساخت و اجرای قالبهای بتنی بستگی به شکل قالب و دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد. در پارهای از موارد ممکن است قالببندی تا بیش از ۷۵ درصد هزینة یک عضو بتنی را به خود اختصاص دهد.
یک قالب، در عین حال که باید دارای فرم مورد نظر بوده و از نظر اقتصادی قابل قبول باشد، باید استحکام و ایمنی کافی داشته باشد.
طرح قالبهای بتن که برای استحکام کافی برای نگهداری بتن داشته و در اثر فشارهای وارده مقاوم باشد و در موقع بتنریزی، از فرم اصلی خارج نشده و به اصطلاح شکم ندهد مسئلهایست سازهای. این مسئله، جز در مواردی که از قالبهای پیشساخته با مشخصات معین استفاده شود، در رابطه با طرح قالبهای دیوار، ستون و یا تاوهها که از صفحات و یا تختههای چوبی ساخته میشوند. صادق است پس از طرح و محاسبه بارهای وارده، هر یک از قسمتهای اصلی قالب را ممکن است به عنوان یک تیر تحلیل نموده و حداکثر ممان و برش و خمشی که ممکن است وجود داشته و پیش آید محاسبه نمود. سپس با محاسبه بارهای کششی و فشارهای وارد بر قطعات تقویتی عمودی و تیرهای نگهدارنده خارجی اندازههای لازم آنها را محاسبه مینمایند.انواع قالب بندی
برای آنکه یک قالب از نظر اقتصادی با صرفه بوده و هزینههای مصرفی برای ساخت آن به حداقل برسد باید به نکاتی توجه نمود:
۱ـ مخارج تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهای مورد مصرف آن باشد.
۲ـ مصالح مصرفی برای ساخت قالب با دقت کافی انتخاب و تهیه شود به نحوی که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیتهای کارگاه از نظر اقتصادی تعادل برقرار باشد. به عبارت دیگر هرچقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتری مبذول داشت.
۳ـ انتخاب روش ساخت و مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به نحوی که امکان دستیابی به نتایج مورد نظر مستقیماً میسر باشد. ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلی پس از گرفتن بتن و باز کردن قالبها هم بسیار دشوار و حتی در صورتی که امکان داشته باشد، به مراتب از پیشبینیهای لازم اولیه گرانتر تمام میشود.
۴ـ روش مناسب و وسایل کافی برای حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالبها در محل کار انتخاب و پیشبینی شده باشد.
۵ـ انواع مصالحی که ممکن است به کار برده شوند، نظیر قالبهای فلزی و یا چوبی باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند و هر کدام که برحسب مورد مناسبتر تشخیص داده شد انتخاب شود. قالبهای چوبی معمولاً سبکتر و لذا امکان ساخت قطعات بزرگتر و استفاده از آنها بیشتر از قالبهای فلزی نظیرشان است. در عوض قالبهای فلزی را به دفعات بیشتر از قالبهای چوبی میتوان مصرف نمود.
۶ـ طراحی قالب باید به نحوی انجام شود که در چهارچوب خواستههای معماری و سازهای بتوان به تعداد دفعات هر چه بیشتر مصرف کرد و تطبیق و تنظیم آن برای کارهای بعدی تکراری سهل و راحت باشد. تعادل موارد فوق باید طوری باشد که قبل از شروع قالببندی امکان محاسبه مخارج آن مقدور بوده و از نظر اقتصادی به صرفه و توجیهپذیر باشد.
نکات عمومی در ساختن انواع قالب بندی
۱ـ صفحات و اندازه قالبها باید به اندازه کافی به هم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، که باعث ایجاد حفرههایی در سطح بتن میشود، کرموشدن بتن، جلوگیری گردد.
۲ـ قبل از بتنریزی قالبها را باید در کلیه جهات عمودی و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشتبندها، دستکها و تیرهای نگهدارنده قالب مطمئن گردید.
۳ـ در موقع بتنریزی قالبها را باید پیوسته کنترل کرد و در صورت لزوم آنها را تنظیم و یا تقویت کرد.
۴ـ قبل از بتنریزی کلیه قسمتهای داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از هر گونه اشیاء اضافی، نظیر خردههای چوب پاک کرد.
۵ـ اگر ارتفاع بتنریزی بیش از ۵/۱ متر باشد باید از وسائلی نظیر ناودانهای فلزی و یا لولههای لاستیکی استفاده کرد تا از جدا شدن دانههای شن و ماسه و دوغاب سیمان از هم جلوگیری شود.
۶ـ در موقع ویبره کردن بتن باید انتهای ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریخته شده قبلی را تا حداکثر ۲۰ سانتیمتر ویبره کرد. باید توجه داشت که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی، بخصوص اگر بتن نسبتاً سخت شده باشد، ممکن است باعث باز شدن و شکستگی قالب، به خصوص در مورد دیوارها و بتنها شود. یادآوری میشود که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی در صورتی که بتن به حالت پلاستیکی درآید برای بتن ضرری نخواهد داشت.
۷ـ موقعی که بتنریزی با پمپ و از ته قالب انجام میشود باید توجه داشت که پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد صورت گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیری شود. در صورتی که قدرت پمپ و میزان بتنریزی به اندازهای کم باشد که بتن شروع به گرفتن کند فشار زیادی به سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن است باعث باز شدن و یا شکستگی شود
عدم رعایت مقررات ملی ساختمان و همچنین عدم رعایت نکات ایمنی بهنگام قالب بندی و شمع بندی در سازه های بتونی نیز منجر به حوادثی میگردد که گاهاً جبران ناپذیر میباشد کما اینکه در اواسط دی ماه سال جاری نیز حادثه ای در خیابان پاسداران خیابان بوستان دوم به وقوع پیوست که پروژه ای با اسکلت بتونی و سقف (دال بتونی ) و در مرحله اجرای سقف دوم بعلت شمع بندی نامناسب ، و عدم رعایت فواصل شمع گذاری زیر سقفها و ازدیاد فواصل شمعها ، اتصال نامناسب در نقاط تکیه گاهی زیر سقف و اتصال روی زمین (ناپایداری شمعها ) و همچنین ناشاقولی شمعها ، به هنگام بتون ریزی سقف ، دچار در رفتگی قالبها و شمعها میگردد که متعاقباً سقف فرو میریزد