در این بخش، به معرفی برخی از شناختهشدهترین شنهای مورد استفاده در پروژههای مختلف از نظر عنوان، ابعاد، ماده سازنده و منشا تشکیل میپردازیم.
سنگ شکسته یا شن شکسته چیست؟
شن شکسته یا «سنگ شکسته» (Crushed Stone)، یکی از سنگدانههای پرکاربرد و اصلیترین جایگزین شن طبیعی است. این نوع شن، از خرد کردن سنگهای استخراج شده از معادن (گرانیت، آهک، دولومیت و غیره) توسط سنگشکن تولید میشود. در صورتی که امکان دسترسی به شن طبیعی وجود نداشته باشد، سنگهای شکسته گزینه مناسبی خواهند بود. شنهای شکسته دارای بافت زبر و گوشههای تیز هستند.
شنهای شکسته به طور گسترده برای راهسازی و ساخت بتن مورد استفاده قرار میگیرند. جفتشدگی مناسب بین ذرات این سنگدانهها، مقاومت آنها را به میزان زیادی افزایش میدهد. شنهای شکسته، به عنوان بهترین گزینه برای ساخت بتنهایی با مقاومت بالا در نظر گرفته میشوند. از دیگر کاربردهای این مصالح میتوان به پر کردن سنگچینی سواحل، بالاست راهآهن، فیلتر و ساخت آسفالت اشاره کرد.
شن شسته چیست؟
اکثر سنگدانههای درشت، دارای بافتی زبر به همراه مواد ریز نظیر رس یا گرد و خاک حاصل از فرآیند سنگشکنی هستند. وجود مواد ریز بر روی عملکرد شن تاثیر منفی میگذارد. به منظور تولید سنگدانههای باکیفیت و تمیز، آنها را طی یک فرآیند دقیق شسشو میدهند. به سنگدانههای حاصل از این فرآیند،«شن شسته» (Washed Gravel) میگویند.
شنهای شسته از محبوبیت زیادی برخوردار هستند؛ چراکه این مصالح باعث بهبود عملکرد سازه میشوند. به عنوان مثال، استفاده از شنهای شسته در ساخت بتن، احتمال رخ دادن ترکهای ناشی از جمعشدگی را کاهش میدهد. به علاوه، به کارگیری این سنگدانهها به منظور عملکرد صحیح سیستمهای زهکشی و تصفیه فاضلاب ضروری است. عدم استفاده از شنهای شسته در این موارد، گرفتگی محیط و اختلال در سیستم را به همراه خواهد داشت.
شن دوبار شور چیست؟
شنهای دوبار شور، دو مرتبه در معرض فرآیند شستشو قرار میگیرند. در این سنگدانهها، میزان نرمه و ذرات ریز تقریبا به صفر میرسد. شستشوی دوباره سنگدانههای درشت معمولا بر روی ذخایر طبیعی استخراج شده از بستر رودخانه یا معادن با درصد ریزدانههای زیاد انجام میگیرد.
شن نخودی چیست؟
«شن نخودی» (Pea Gravel)، یکی از انواع سنگدانههای گرد و ریز با بافت نرم و صاف است که معمولا بر اثر هوازدگی سنگهای اطراف رودخانهها تشکیل میشود. به این نوع شن، سنگ نخودی و سنگریزه نیز میگویند. ابعاد شنهای نخودی کمی بیشتر از نخود است. رنگ آنها نیز مانند تمام سنگدانههای دیگر به سنگ مادر بستگی دارد.
بافت و ابعاد شن نخودی، راه رفتن بر روی آن را لذتبخش میکند. به همین دلیل، این سنگدانه معمولا به منظور محوطهسازی کف حیاط، پیادهرو و زمین بازی مورد استفاده قرار میگیرد. البته شنهای نخودی برای ساخت بتن و المانهای تزئینی اطراف فضاهای سبز یا سازهها (اجرای واش بتن) نیز کاربرد دارد.
شن بادامی چیست؟
شن بادامی، یکی دیگر از انواع سنگدانههای درشت است که از منابع طبیعی مانند معادن یا بستر رودخانه استخراج و فرآوری میشود. نخودی یا بادمی، عناوینی هستند که برای مشخص کردن ابعاد سنگدانههای درشت مورد استفاده قرار میگیرند. ابعاد شنهای بادامی بین 12 تا 25 میلیمتر است.
خاک سنگ چیست؟
«خاک سنگ» (Stone Dust)، یکی از محصولات جانبی خردایش سنگ در حین فرآیند سنگشکنی است. در فرآیند سرند کردن، سنگهای درشت بر روی سرند باقی میمانند و گرد و غبار حاصل از آنها به همراه سنگدانههای ریز در زیر یکی از سرندها جمعآوری میشود. این نوع شن، بافت ریزدانه و پودری دارد. در گذشته، خاک سنگ به عنوان باطله فرآیند سنگشکنی در نظر گرفته میشد. بررسی بر روی خواص این ماده نشان داد که خاک سنگ، گزینه بسیار مناسبی برای اجرای اساس/زیراساس و یا بستر روسازیهای سنگی است.
ساختار مسطح و نرم خاک سنگ به همراه ظرفیت باربری بسیار بالای آن، از خصوصیات ویژه این نوع شن برای زیرسازی است. علاوه بر این، خاک سنگ به عنوان ماده پرکننده و مسطح کننده نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
شن فوم شیشه ای چیست؟
«شن فوم شیشه ای» (Foam Glass Gravel)، یک سنگدانه ساخته شده توسط شیشه بازیافتی تمیز است. وزن سبک، دوام بالا، غیر قابل اشتعال بودن، مقاومت در برابر پیر شدگی، pH خنثی و مقاومت در برابر حشرات، از ویژگیهای مخصوص این نوع شن است. علاوه بر این، این سنگدانه از مقاومت فشاری و خاصیت عایق بالایی بهره میبرد.
شن فوم شیشهای، کاربردهای گستردهای در پروژههای ساختمانی، عمرانی و محوطهسازی دارد. این ماده به عنوان سنگدانه اساس کفهای صلب و سنگدانه عایق زیر صفحه ستون نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
شن کوهپایه ای چیست؟
«شن کوهپایه ای» (Piedmont Gravel)، سنگدانههای درشتی هستند که توسط جریان آب از ارتفاعات بالا به دامنه کوه منتقل شده و ذخیرهای را در زمین نسبتا صاف (با جریان آب کم) تشکیل دادهاند.
شن فلاتی چیست؟
«شن فلاتی» (Plateau Gravel)، لایهای از ذرات شن در یک فلات (نواحی تخت و هموار کوهستانی) یا نواحی بالاتر از سطح دریا با اثر جریان آب است.
شن زردار چیست؟
سنگ زردار، خاک زردار، رسوب زردار یا «شن زردار» (Pay Gravel)، یکی از انواع سنگدانههای درشت با درصد بالای طلا یا دیگر فلزات گرانبها است. ذخایر شنهای زردار به عنوان معادن پلاسری در نظر گرفته شده و معمولا به روش سنگجوری استخراج میشوند.
شن رنگی چیست؟
رنگ، یکی از ویژگیهای فیزیکی شنها است که با توجه سنگ منشا آنها تعیین میشود. شنهای رنگی، ذرات نسبتا درشتی هستند که برای مصارف تزئینی، محوطهسازی و ساخت انواع بتنٰهای معماری مانند واش بتن و بتن اکسپوز مورد استفاده قرار میگیرند.
