اشکال و فرم ها در علم طراحی و گرافیک، معنای ویژه ای را القا می کنند.
آشنا بودن به خواص شکل ها، باعث خواهد شد معنا و مفهومی که طراح از طریق زبان تصویر و هنرهای تجسمی قصد بیان آن را داشته را، بهتر درک کنیم.
تمام اشیای تصویری را می‌توان با کمک شکل‌ها نمایش داد. دایر‌ه‌ای که چند خط از آن بیرون زده باشد برای ما نمایشگر خورشید است. در نقاشی‌های کودکانه، ترکیب یک مستطیل و یک مثلث را به عنوان نقاشی یک «خانه» می‌شناسیم. بیشتر مردم آگاه نیستند که شکل اشیا چه تاثیراتی بر ناخودآگاه آنها دارد و چه حسی را در آنها القا میکند. روانشناسی شکل ، علمی است که به بررسی تاثیر شکل‌ها بر ذهن انسان می‌پردازد.
زمانی که بحث اشکال هندسی می شود همه به یاد مربع، مستطیل، مثلث، لوزی، بیضی و… می‌افتند که در دوره دبستان با آنها آشنا شده‌ایم. به همین خاطر برای بسیاری از افراد این اشکال شناخته شده هستند. در هنگام رسم اشکال هندسی خطوط صافی به کار می‌روند که اگر این خطوط به صورت زاویه‌دار باشند، از لحاظ روانشناسی نظم و یکپارچگی را القا میکند و اگر هیچ زاویه‌ای به کار نرود و حاشیه‌های نرمی در آنها به نمایش درآیند، نشان‌دهنده ارتباط منعطف و همه‌گیر در جامعه است.
پژوهش‌ها در حوزه روانشناسی شکل نشان می‌دهند که شکل‌های متفاوت معنی منحصر به فرد خود را دارند و بر ذهن و واکنش‌های انسان اثر متفاوتی می‌گذارند. تست‌های روانشناسی متعددی وجود دارند که به تعیین شخصیت و وضعیت روانی با کمک شکل‌ها می‌پردازند. به عنوان مثال، شکل هندسی مورد علاقه هر شخص نشان‌دهنده ویژگی‌های شخصیتی اوست.
-
مفهوم اشکال
- مربع
تداعی‌گر احساسات و نشانه های زیر میباشد:
- زمین
- فرم خشک و شکننده
- بسیار قدرتمند
- فرم واقعی
- دعوت به واقع بینی
- نزدیکی به خود انسان
- نیروی ارتباطی بالا
- نیروی دموکراتیک
- آرامش بدن
- آرام و منطقی
- تداعی مفهوم رنگ سرخ
- دارای گرمای درونی
- نشانه دوام زندگی
- تحریک اعصاب
- نشانه خاک، زادگاه
- سرزمین ، خانه
- مادی ترین ، کارگرتر، عملیاتی
- خبررسان، اطلاع رسان
مربع يكي از شكل هاي پايه و ساده هندسي است كه به عنوان يك عنصر بصري بيانگر خلوص و عقلانيت است. از چهار ضلع چهار زاويه مساوي ساخته مي شود كه بيانگر قانون مندي و وضوح آن است.اين شكل بر هيچ جهت خاصي تاكيد ندارد. با استقرار بر روي يك ضلع پايدار به نظر مي رسد و بر روي راس ناپايدار و پويا مي نمايد.مربع در حالت قائم بيانگر ثبات و صداقت و نمايش گر جهت افقي و عمودي است كه براي انسان، مهم ترين مرجع باري حفظ تعادل و حركت است. از تغييرات زاويه ها و ضلع هاي مربع، اشكال چهار گوش متنوعي به وجود مي آيد. مربع بر خلاف دايره نماد صلابت، استحكام و سكون است. اين شكل مظهر قدرت زمين و مادي و در عين حال از زيباترين اشكال هندسي است.مستطيل را مي توان فرم تغيير شكل يافته مربع در نظر گرفت كه از يك جهت بزرگ تر شده است. مستطيل، غالب ترين شكل در آثار معماري است و به سادگي قابل اندازه گيري و ترسيم است. با دقت و سهولت، قابل پياده و اجرا مي شود.به خوبي با مستطيل هاي ديگر تركيب شده، به راحتي قابل توسعه است. اشكال مستطيل، با عناصر سازه اي ساختمان، و لوازم خانه به راحتي تطبيق مي يابد.
این دو شکل معمول‌ترین اشکالی هستند که روزانه در محیط اطراف می‌بینیم. دیوارها، کتاب‌ها، تلفن‌های همراه و حتی دوربین‌های عکاسی از آشناترین وسایلی هستند که فرم مربع و مستطیل را در آنها می‌بینیم. خطوط مستقیم و زوایای راست این دو شکل حس اطمینان و اعتماد را القا می‌کنند. دلیل این که مردم از مربع و مستطیل در طراحی و ساخت ساختمان‌ها استفاده می‌کنند این است که حس اعتماد و قدرت را در آنها حس می‌کنند.
یعنی مربع نماد دنیای فیزیکی است و چهارگوشه‌ی اون نشان دهنده‌ی شمال، جنوب، شرق و غرب یا چهار عنصر آب، خاک، آتش و هواست. و اینکه میشه مربع رو نماد صفات مردانه دونست.
-
دایره
- فرم مقدس
- اعتبار مذهبی
- مرز عالی
- نیروهای عجیب و پیچیده
- همیشه پاک
- معادل رنگ آبی
- به طرف بالا حس می شود
- به معنی نهایت
- حالت ازلی و ابدی دارد
- بدون مکان
- فناپذیر و جاوید است
- لحن آمرانه دارد
- نیرو را بسیار متمرکز می کند
- دارای رطوبت داخلی است
- شکل‌های اطراف را به خود جذب می کند
- چشم، دایره را زودتر از سایر اشکال می بیند
- معنای آسمان را تداعی می کند
- برخلاف عقربه های ساعت حرکت می کند
- احساس بزرگ و بزرگتری را القا می کند.
دایره شكل كاملي است كه حركت جاودانه و مداومي را نشان مي دهد. چرخش و حركت مدام اجزا يك ماشين در صنعت، تكرار و حركت به صورت مستمر در طبيعت مثل آمد و شد فصل ها، آمدن شب و روز، هفته ها و ماه ها و سال ها كه به عنوان گردش روزگارر از آن نام برده مي شود. آسمان بلند كه شعرا به آن دايره ي مينايي مي گويند. همه و همه نشان دهنده ي تناسبي است كه ميان شكل دايره و اشكال متنوع حيات و طبيعت وجود دارد.
همه نقاط روي پيرامون دايره با مركز آن در يك فاصله قرار دارند و همه قطرهاي آن با يكديگر برابر هستند. شكل هاي ديگر هندسي چون مثلث، مربع و نيز هر نوع كثيرالاضلاعي در دايره محاط مي شود.در عين حال دايره نماد نرمي، لطافت، سياليت، تكرار، درون گرايي، آرامش روحاني و آسماني، پاكي و صميميت و آن جهاني بودن به شمار مي آيد. به همين دليل دايره هميشه به عنوان يك شكل كامل مورد توجه بوده است و بسیاري از هنرمندان در شرق و غرب سعي كرده اند آثار خود را بر مبناي دايره و يا تركيب هايي از دايره به وجود بياورند. شكل بي بعد، به غنا رسيده، مثل انسانهاي كمال يافته.
نخستی و معروف‌ترین حس این اشکال در روانشناسی شکل ، حس ابدیت است. چرا که دایره و بیضی آغاز و پایانی ندارند. دایره ارتباطی قدیمی با شکل زمین و خورشید دارد و بیضی نیز شکل کل جهان را القا میکند. به همین دلیل است که اشکال گرد حس جادو و معما را القا می‌کنند. به علاوه دایره و بیضی لبه و راس ندارند به همین دلیل شکل‌های لطیف‌تری به نظر می‌رسند.
دایره نماد معنویت، الهه، خورشید و زنانگی است. یعنی بطور کلی دایره نشان دهنده‌ی انرژی زنانه و فضایی مقدس است. یکی از دلایل دایره بودن گنبدها از لحاظ معماری هم به همین دلیل است.
-
مثلث
القاگر احساس:
- دوگانگی
- هوا، اتمسفر
- پرنفوذ و اخطاری
- پویایی شدید
- تحریک در پیرامون
- دگرگون کردن محیط پیرامون
- تقسیم بندی در اضلاع دکوراسیون
- مخاطب را وادار به تصمیم گیری سریع می کند
- سرعت کار و عملیات
- سرعت در تماس و دیدن
- نشان تاریخی زن
- زمین، برکت
- روییدن گیاهان
- زمین ، خاک
- ادامه زندگی
حالت قرار گرفتن مثلث ها تداعی معانی متفاوتی را دارد:
- زایش مثلث
- مه
- باران
- ناپایدار
- مشتاق رسیدن به تعادل
- خطر شدید
- غیرقابل اعتماد
- زایش مثلث
- آتش
- عدالت
- دادگری
- جنگ های مذهبی
- دفاع از اعتقاد
- گرم و پر انرژی
- تداعی مفهوم رنگ زرد
- قدرت تشخیص
- فهم
- نشانه سرعت در کار
مثلث شکلی انرژی‌بخش و پویا است که همواره با حرکت و جهت ارتباط دارد. خطوط تشکیل‌دهنده مثلث به گونه‌ای هستند که ناخودآگاه چشم را به راس مثلث و جهتی که نشان میدهد، هدایت میکند. مثلث می‌تواند معانی مختلفی داشته باشند. یک مثلث با راسی رو به بالا حس تعادل و پایداری را القا میکند. در حالی که مثلثی با راس رو به پایین حس ریسک و عدم تعادل را به وجود می‌آورد.
مثلث متساوی الاضلاع داراي سه ضلع و سه زاويه ي مساوي است. بيانگر استحكام و پايداري است و عموما در فرم هاي سازه اي ساختمان بكار مي رود. زيرا بدون تخريب اعضاي آن، شكل آن تغيير نمي كند. هنگامي كه اين شكل بر سطح قاعده اش قرار بگيرد پايدارترين شكل هندسي است و مثل يك كوه استوار به نظر مي رسد. اما چنانچه بر يكي از راس هاي خود قرار بگيرد حاتي كاملا ناپايدار و متزلزل دارد. مثلث به واسطه زواياي تندي كه دارد سطحي مهاجم و شكلي ستيزنده به نظر مي سد كه همواره در حال تحول و پويايي است. بر اساس تركيب هايي از مثلث مي توان ساختمان هاي بسياري به وجود آورد. استفاده از مثلث و شبكه هاي مثلثي يك اصل ساختاري در طبيعت به شمار مي رود.
مثلث نماد رقابت و جنگویی است به خصوص اگر رأس اون به سمت بالا باشه. اما از لحاظ جنسیتی مثلث ها برای هر دو جنس نر و ماده بصورت نمادین کاربرد دارن.
اما اگر رأس مثلث به سمت پایین باشه، نماد زنانگی است و برعکس. یعنی اگر رأسش به سمت بالا باشه نشون‌دهنده‌ی مردانگی است (تصویر زیر رو ببینید).
-
خطوط
خط عبارت است از حرکت و امتداد نقطه در سطح یا در فضا. خط از برخورد دو صفحه یا از برخورد دو سطح به وجود می‌آید. خط یک عنصر تصویری که فقط دارای واقعیت طولی است و فاقد عرض و عمق است. ما انواع خط را آنقدر متنوع می‌بینیم که در واقع هیچ نمونه‌ای بدون ارتباط با آن نمی‌تواند موقعیت خود را به نمایش بگذارد. هر شی ء که لمس می‌کنیم بهترین نمایش نشان دادن خط است.
- انواع خطوط چه احساسی را بیان می کنند
خط عمودی
- سکوت
- زنده
- واقعی
- قدرتمند
- پویا
- ارتباط
- خبررسانی
- منطقی
- اجتماعی
- گرم
- مردانه
- باسرعت
- با حافظه کوتاه مدت
- زمان و مکان معین
- بیشترین گرما و روشنی در قسمت بالا
- سنت، تجربه، تاریخ در پایه خط
خطوط افقی
- حافظه بلند مدت
- خنثی
- رمز و راز
- سکون
- زنانه
- ذخیره سازی
- بشارت
- رستاخیز
- دوراز دسترس
خط مایل (به راست و به چپ)
این خطوط به طور کلی و در تقاطع با یکدیگر دارای نشانه های القایی زیر می باشند:
- عدم تعادل
- فعال بودن
- هشدار
- سرعت
- اشتیاق به تعادل
خط مایل به راست
- دوستانه بودن
- اشتیاق به مصرف
- توسعه ارتباطات اجتماعی
- نیروی پذیرش دیگران
- اعتماد به دیگران
- جلوگیری از بدگمانی و بداندیشی
- توسعه باورهای خوب و منطقی
- فرصت انتخاب
- تاثیر فراوان در تبلیغات
- یک ریتم درونی که چیزی در آن در حال حرکت است و حد و مرزی ندارد
خط مایل به چپ
- حسودانه
- ضدجمع و فاقد روحیه اجتماعی
- برعلیه کسی یا عده ای
- هشدار دهنده
- نشانه محدوده های خطر
- حادثه بد، بیماری
- مشکل داشتن
- سرعت در عمل و کار
- به سرعت فرسوده شدن و فرسوده کردن
- بیماری زا
- محدود و حد و مز دار
حالت ضربدر
- تلاطم
- درگیری
- غیرقابل پیش بینی
حالت بعلاوه
- منطق
- دعوت به خوبی و دقت
-
خلاصه هر شکل و خط چه حسی رو منتقل میکنه؟
شاید براتون عجیب باشه اما هر یک از اشکال و خطوط در معماری محیط، حس مخصوص به خودشون رو در فضا منتقل می‌کنن. خیلی مهمه که با توجه به شناختنِ ماهیت اشکال هندسی و هدفی که در فضا مد نظورتون هست، از شکل‌های مناسبی برای دکوراسیون تون استفاده کنین.
در جدول های زیر اصلی‌ترین حس‌هایی که هر شکل هندسی و یا خط ها منتقل می‌کنن رو مشاهده می‌کنین:
