اجزای نقشه توپوگرافی
نقشه های توپوگرافی از بخش‌هایی نظیر عنوان، لجند، مقیاس، علامت شمال و از همه مهم‌تر، منحنی های تراز تشکیل می‌شوند. در ادامه به معرفی برخی از این بخش‌ها می‌پردازیم.
لجند نقشه
«لجند» (Legend) یا راهنما، یکی از بخش‌های ثابت در اکثر نقشه‌ها است که به منظور نمایش مفهوم علائم و جزئیات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از یک لجند مناسب با اطلاعات واضح می‌تواند خواندن نقشه های توپوگرافی را ساده‌تر کند. مقیاس و علامت شمال به عنوان المان‌های راهنمای نقشه در نظر گرفته می‌شوند. لجند یا راهنما با عنوان کلید نقشه نیز شناخته می‌شود. تصویر زیر نمونه‌ای از یک لجند نقشه توپوگرافی را نمایش می‌دهد.
عوارض نقشه های توپوگرافی چه هستند؟
نقشه های توپوگرافی جزئیات زیادی را در بر می‌گیرند. به عبارت دیگر، اطلاعات تمام عوارض طبیعی یا مصنوعی سطح زمین، به صورت المان‌های خطی یا گرافیکی در این نقشه‌ها به نمایش در می‌آیند. عوارض قابل نمایش در نقشه توپوگرافی عبارت هستند از:
- پستی و بلندی یا «رلیف» (Relief): نواحی کوهستانی، دره، شیب، گودال و غیره
- پهنه آبی: دریاچه، رود، رودخانه، مرداب، آبشار و غیره
- پوشش گیاهی: جنگل و دیگر نواحی پوشیده شده توسط گیاهان
- مسیر حمل و نقل: جاده، مسیر خاکی، راه آهن، پل، فرودگاه، پایگاه‌های هواپیمایی دریایی و غیره
- عوارض انسانی: ساختمان، توسعه شهری، نیروگاه، خط انتقال، لوله کشی، برج و غیره
- مرز: مرزهای بین المللی، استانی (ایالتی)، منطقه‌ای، اجرایی، استحفاظی، گردشگری، جغرافیایی و غیره
- عنوان: نام مکان‌ها، نام پهنه‌های آبی، نام خصوصیات برجسته فیزیکی، نام مرزها و غیره
در صورت وجود هر یک از موارد بالا در نقشه توپوگرافی، علامت مربوط به آن‌ها در لجند آورده می‌شود.
مقیاس در نقشه توپوگرافی
مقیاس یا اصطلاحا «اِسکِیل» (Scale)، بخشی است که رابطه بین فاصله دو نقطه بر روی نقشه با فاصله آن دو نقطه در واقعیت را نمایش می‌دهد. مقیاس نقشه معمولا به صورت یک نوار یا یک خط مدرج در پایین کادر نقشه یا پایین لجند قرار داده می‌شود. رسم نقشه های توپوگرافی با مقیاس‌های متفاوت صورت می‌گیرد. این مقیاس‌ها معمولا به کاربری و استانداردهای ملی بستگی دارند. به عنوان مثال، استاندارد آمریکا برای مقیاس نقشه های توپوگرافی، 1:24000 است. بر اساس این مقیاس، هر یک سانتی‌متر بر روی نقشه برابر با 24000 سانتی‌متر یا 240 متر خواهد بود. هر چه عدد مقیاس نقشه بزرگ‌تر باشد، نقشه محدوده بیشتری را با جزئیات کمتر پوشش می‌دهد.
با استفاده از خط‌کش و انجام محاسبات ساده می‌توان فاصله دو نقطه بر روی نقشه توپوگرافی را باد دقت خوبی به دست آورد. با این وجود، مقیاس نقشه معمولا به صورت یک نوار مدرج به نمایش در می‌آید. به این ترتیب، در صورت عدم دسترسی به ابزارهای محاسباتی، امکان اندازه‌گیری تقریبی فواصل توسط نخ یا دیگر اشیا ساده فراهم می‌شود.
خط تراز یا منحنی میزان چیست ؟
منحنی میزان یا «خط تراز» (Contour Line)، اصلی‌ترین مولفه در نقشه های توپوگرافی و نقطه تمایز آن‌ها با نقشه‌های دیگر است. محنی میزان از اتصال نقاط هم ارتفاع تشکیل می‌شود و امکان تشخیص شکل و نوع عوارض سطحی زمین را فراهم می‌کند. این منحنی به منظور رسم پروفیل یا نیمرخ زمین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروفیل‌ها، کاربرد گسترده‌ای در پرژه‌های معدنی و عمرانی (تعیین حجم عملیات خاکی) دارند. در مجموع، تفسیر صحیح و خواندن نقشه های توپوگرافی بدون درک ویژگی‌های منحنی های میزان غیر ممکن است. در بخش‌های بعدی به معرفی ویژگی‌های این المان‌ها برای خواندن نقشه های توپوگرافی خواهیم پرداخت.
