سمت یا «آزیموت» (Azimuth)، زاویه افقی بین دو راستا در جهت حرکت عقربههای ساعت است. آزیموت در نقشه برداری، معمولا نسبت به جهت شمال (N) اندازهگیری میشود. به عنوان مثال، تصویر زیر را در نظر بگیرید. این تصویر، فردی را نمایش میدهد که به سمت خورشید ایستاده است. میخواهیم آزیموت راستای مقابل این فرد را مشخص کنیم.
فلش قرمز رنگ، معرف جهت شمال است. اگر جهت این فلش را به عنوان راستای مرجع در نظر بگیریم، زاویه بین آن تا راستای ایستادن فرد در جهت ساعتگرد، همان آزیموت خواهد بود.
کاربرد آزیموت چیست ؟
مفهوم آزیموت، در حوزههای مختلفی نظیر مسیریابی، ستارهشناسی، مهندسی، نقشهبرداری، معدنکاری و بالستیک کاربرد دارد. آزیموت در نقشه برداری به منظور تعیین مرزهای یک محدوده، برداشت نقاط کنترل، برداشت توپوگرافی و دیگر فعالیتهای نقشهبرداری مورد استفاده قرار میگیرد.
آزیموت چهار جهت اصلی
تصویر زیر را در نظر بگیرید. این تصویر، چهار جهت اصلی را نمایش میدهد. فرض کنید بر روی نقطه مشترک این جهتها و رو به شمال قرار گرفتهایم.
جهت شمال را به عنوان امتداد مبنا در نظر میگیریم و زاویه آن را نسبت به چهار جهت اصلی میسنجیم. زاویه جهت شمال نسبت به خودش برابر با ۰ درجه است. از شمال، در جهت حرکت عقربههای ساعت میچرخیم. هنگام قرار گرفتن در مقابل جهت شرق، به اندازه ۹۰ درجه، جهت جنوب، به اندازه ۱۸۰ درجه و جهت غرب، به اندازه ۲۷۰ درجه چرخیدهایم. بنابراین داریم:
- زاویه بین شمال تا شمال: ۰ درجه
- زاویه بین شمال تا شرق: ۹۰ درجه
- زاویه بین شمال تا جنوب: ۱۸۰ درجه
- زاویه بین شمال تا غرب: ۲۷۰ درجه
در نتیجه، آزیموت جهتهای اصلی به صورت زیر نوشته میشود:
- آزیموت شمال: ۰ درجه
- آزیموت شرق: ۹۰ درجه
- آزیموت جنوب: ۱۸۰ درجه
- آزیموت غرب: ۲۷۰ درجه
اندازهگیری آزیموت، بر روی صفحه افقی (سطح افق) انجام میگیرد. تصویر زیر، تعریف آزیموت در فضای سهبعدی را بهخوبی نمایش میدهد.
آزیموت، در یک محدوده دایرهای شکل اندازهگیری میشود. از اینرو، اندازه آن همیشه بین ۰ تا ۳۶۰ درجه است.
آزیموت چگونه بیان می شود ؟
آزیموت در نقشه برداری، توسط یک عدد و معمولا بر حسب درجه بیان میشود. البته در علوم نظامی، آزیموت را با واحد میلیرادیان (mills) بیان میکنند. هر دایره، برابر با ۳۶۰ درجه یا ۶۴۰۰ میلیرادیان است. بنابراین، مقدار آزیموت بین ۰ تا ۳۶۰ درجه یا ۰ تا ۶۴۰ میلیرادیان قرار دارد. تمرکز این مقاله بر روی کاربرد آزیموت در نقشه برداری است. بنابراین، تمام مقادیر آزیموت با یکای درجه بیان خواهند شد.
مثال ۱: تعیین آزیموت جهت های فرعی
آزیموت جهتهای فرعی شمال-شرقی، جنوب-شرقی، جنوب-غربی و شمال-غربی را تعیین کنید.
به منظور تعیین آزیموت یک امتداد، باید زاویه شمال با آن امتداد را در جهت حرکت عقربههای ساعت به دست بیاوریم. این زاویهها، همواره ثابت و برابر با مقادیر نمایش داده شده در تصویر بالا هستند. بر اساس این مقادیر، داریم:
- آزیموت امتداد شمال شرقی: ۴۵ درجه
- آزیموت امتداد جنوب شرقی: ۱۳۵ درجه
- آزیموت امتداد جنوب غربی: ۲۲۵ درجه
- آزیموت امتداد شمال غربی: ۳۱۵ درجه